Wie een hond of kat verzorgt heeft vast wel een keer nagedacht over veganistisch eten voor de pluizebol in kwestie. Dit onderwerp trekt, ook dankzij media, steeds meer de aandacht. Kunnen honden en katten plantaardig eten? In dit artikel leggen we uit hoe het zit met vegan hondenvoer en vegan kattenvoer.

Is een ‘huisdier’ houden eigenlijk wel vegan?

Dat is een goede vraag. Gedomesticeerde en tamme, gesocialiseerde dieren zoals honden en katten hebben in de loop der jaren geleerd om met mensen samen te leven. Inmiddels zijn er zo’n 165 miljoen van op deze aarde door het toedoen van mensen. In Nederland worden 1,5 miljoen honden en 2,6 miljoen katten als ‘gezelschapsdier’ gehouden.1 We hebben als mens de plicht om goed voor hen te zorgen. Dat kan bijvoorbeeld door een zwerfdier op te vangen die niet meer in het wild kan overleven. Ook kan je een hond of kat adopteren uit het asiel. Het fokken van honden, katten en andere dieren is niet vegan, omdat dit in eerste plaats gebeurt ter vermaak van mensen. Adopt, don’t shop! (adopteren, niet kopen).

Haakjes om 'huisdier'

Je vraagt je misschien af waarom we het woord ‘huisdier’ tussen aanhalingstekens plaatsen. Dit woord impliceert dat een dier in een mensenhuis thuishoort. In werkelijkheid horen deze dieren niet van nature in een mensenhuis, maar zijn ze onvrijwillig zo door mensen gefokt. We noemen dieren liever naar hun diersoort (bijvoorbeeld: een hond, een kat). In onze taalgids noemen we ook andere termen zoals metgezel, huisgenoot of gezelschap.

Waarom zou je vegan voer willen geven?

Er zijn goede redenen om een hond of kat veganistisch voer te geven. De belangrijkste reden voor veel mensen is om te zorgen dat met het zorgen voor een dier, geen andere dieren gebruikt en gedood worden.2,3 Veganisten streven er naar om zo min mogelijk bij te dragen aan wreedheid naar en exploitatie van dieren. Ze dragen geen leren schoenen en eten plantaardig. Maar ze willen bij voorkeur ook niet dat diersoorten waar zij voor zorgen, opgesloten, gebruikt en gedood worden. Zij zoeken alternatieven die goed zijn voor alle dieren. Uit onderzoek blijkt dat 8 op de 10 veganisten met een kat of hond overweegt het dier dat zij verzorgen een plantaardig dieet te geven en dat 25% van de veganisten al plantaardig voer geeft aan honden en 10% aan katten.3

In tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt, zit in het reguliere voer voor honden en katten niet alleen slachtafval. In rijke landen zoals die in Europa wordt meer vlees verwerkt in honden- en kattenvoer, dan dat er slachtafval is. Er worden dus netto extra dieren gefokt en geslacht om alle katten en honden te kunnen voeden.4,5 Veganistisch voer geven scheelt dus in het aantal dieren dat gefokt, gebruikt en gedood wordt. Maar stel dat alleen slachtafval gebruikt zou worden, dan wordt daarmee alsnog meebetaald aan de instandhouding van de ‘veehouderij’. Er wordt verdiend aan het ‘afval’. Plantaardige voeding is ook vanuit een milieuoogpunt een goed alternatief, omdat daarmee de ecologische voetafdruk van deze dieren drastisch verlaagd kan worden.6,23,24 Ook zijn sommige honden allergisch voor bepaalde dierlijke eiwitten en kan een plantaardig dieet dus een uitkomst zijn.7

Is veganistisch voer mogelijk?

De techniek is nu zo ver dat alle voedingsstoffen die een hond of kat nodig heeft ook van een veganistische bron kunnen komen, zonder dieren te gebruiken. Er is steeds meer commercieel diervoeder te koop dat veganistisch is. Ook onder de ‘complete’ diervoeders neemt het aanbod toe. Compleet houdt in dat deze voeding alles bevat wat het dier dagelijks aan voedingsstoffen nodig heeft, in de juiste verhoudingen.

In de wetgeving is voornamelijk vastgesteld wat mag en niet mag. In Nederland controleert de NVWA of bedrijven die voer voor ‘huisdieren’ maken zich aan deze wetgeving houden. Om ervoor te zorgen dat alle producten veilig en volwaardig zijn, heeft de Europese brancheorganisatie voor ‘huisdiervoeding’ (FEDIAF) voedingsrichtlijnen voor honden- en kattenvoeding opgesteld, welke onderschreven worden door de Europese Unie. Hiermee kunnen producenten controleren of hun producten volwaardig zijn. De richtlijnen geven niet aan dat de grondstoffen van dierlijke of plantaardige bron moeten zijn, als het maar voldoende voedingsstoffen zoals vitamines, aminozuren en mineralen bevat. De richtlijnen worden jaarlijks herzien door nutritionele specialisten uit de sector, onder toeziend oog van een groot aantal vooraanstaande wetenschappers, die verbonden zijn aan diverse Europese Universiteiten.

Is veganistisch diervoer (on)natuurlijk?

Als iets ‘onnatuurlijk’ is, betekent dat nog niet dat het fout is. We doen heel veel dingen die niet natuurlijk zijn om dieren goed te verzorgen, zoals steriliseren, uitlaten, antivlooienmiddel geven of naar de dierenarts brengen als ze ziek zijn. Niet allemaal natuurlijk, maar wel bedoeld om een dier een zo goed mogelijk leven te geven. Ook regulier diervoeder is niet natuurlijk te noemen. Dierlijke voeders komen uit een fabriek (denk niet alleen aan brokjes). Het vlees in het gangbare voer voor honden en katten komt van kippen, koeien en zalm, terwijl een kat deze diersoorten van nature nooit eet. Ook het leven van deze dieren die eindigen als diervoeder is alles behalve natuurlijk te noemen. Of iets natuurlijk is, vertelt ons dus weinig.

Kunnen honden veganistisch eten?

Honden kunnen heel goed plantaardig voedsel eten. Veel mensen denken dat honden vlees moeten eten, omdat ze afkomstig zijn van wolven. Maar dat is het halve verhaal. De voorlopers van honden hebben namelijk altijd geleefd op een onregelmatig voeropnamepatroon.18,19 Honden ontwikkelden daardoor een flexibel metabolisme waardoor ze de benodigde voedingsstoffen uit zowel dierlijk als plantaardige voeding kunnen halen. Uit onderzoek blijkt dat de voorloper van de hond meer genen heeft voor de vertering van zetmeel dan de wolf.17 Hierdoor kon de hond makkelijker met de mens mee eten.16

Ook uit onderzoeken blijkt dat honden het prima doen op plantaardig voer. In een onderzoek onder ruim 2500 honden bleek dat honden die minsten een jaar lang een plantaardig dieet kregen betere gezondheidsresultaten hadden dan honden die een conventioneel dieet met slachtvlees kregen. Deze honden hadden ook de helft minder kans om verschillende gezondheidsstoornissen te ontwikkelen.25 Dit sluit aan bij eerdere onderzoeken.9

Twee onderzoeken naar het voedingsgehalte van plantaardig hondenvoer hebben aangetoond dat de onderzochte voedingsstoffen in grote lijnen voldeden aan de gepubliceerde vereisten.20,21 We hebben een overzicht van plantaardige voeding voor honden voor je gemaakt.

Een lang leven!

Er zijn veel honden die een lang vegan leven hebben geleid. Het beroemdste voorbeeld is de bordercollie Bramble die zijn leven lang vegan at en in 2002 de oudste hond ter wereld was. Hij is met een behaalde leeftijd van 27 jaar de op vier na oudste hond ooit!8

Kunnen katten veganistisch eten?

De voedingsbehoefte van katten is specifieker dan die van honden. Dat komt omdat katten – anders dan honden – niet in staat zijn bepaalde voedingsstoffen zelf aan te maken. Voor katten is het belangrijk dat onder andere vitamine A, arachidonzuur, taurine, niacine, vitamine D en B12 in het voer zitten, wat vrijwel alleen in dierlijke grondstoffen voorkomt. Daarom is een kat in de natuur strikt aangewezen op het eten van andere dieren. Katten worden daarom ‘ware carnivoren’ genoemd.

Tegenwoordig kunnen we dankzij nieuwe technologieën voedingsstoffen die van nature alleen in vlees zitten, zoals taurine, uit andere bronnen maken. Natuuridentieke taurine wordt even goed opgenomen als taurine uit dierlijke bronnen.2,10,15

Wist je dit over Taurine?

Een weetje: synthetische taurine wordt ook toegevoegd aan (bijna) al het reguliere kattenvoer. Dit is nodig omdat het vlees eerst verhit wordt. Daarbij verdwijnt de taurine en moet deze alsnog worden toegevoegd.11

Veganistische voeding voor katten, heeft in de wetenschap nog maar kort de aandacht. Daardoor zijn er vooralsnog voornamelijk onderzoeken naar het effect van plantaardige voeding op katten op de korte en middellange termijn.

In een studie die gepubliceerd is in het wetenschappelijke tijdschrift BMC Veterinary Research bleek onder 1.325 verzorgers van katten dat degenen die hun kat plantaardig voer gaven, positiever waren over de gezondheid van de kat. Ook behaalden de katten dezelfde leeftijd als degenen die wel het vlees van andere dieren te eten kregen. Veel voorkomende gezondheidsklachten onder katten, waaronder gastro-intestinale en leveraandoeningen, leken minder vaak voor te komen onder katten die een plantaardig dieet gevoerd kregen. Urinewegproblemen kwamen even vaak voor. De onderzoekers konden geen verschillen in levensduur vaststellen tussen dieettypes.22

Wakefield en collega’s (2006) vergeleken de gezondheid van 34 katten die gedurende minstens een jaar op vegetarische voeding werden gehouden, met die van 52 katten die minstens een jaar vleesrijke voeding kregen. Er waren geen significante verschillen in leeftijd, geslacht of lichaamsconditie tussen de groepen. De gezondheidstoestand van de meeste van deze katten werd beschreven als gezond of over het algemeen gezond.12

Ook zijn er onderzoeken waarin gekeken is naar de gezondheid van katten die meerdere jaren voer kregen. Uit deze onderzoeken bleek dat de katten gezond waren en hun waarden voor voedingsstoffen zoals taurine goed waren.13

Hoewel deze onderzoeken veelbelovend lijken, ontbreekt het nog aan goed gecontroleerd onderzoek naar de lange termijn effecten voor het metabolisme van de kat. Wie een kat veganistisch voert, doet er goed aan zich hiervan bewust te zijn en de gezondheid van de kat goed in de gaten te houden.

Starten met veganistisch voer

Wil jij overschakelen op plantaardig honden- of kattenvoer? Kies dan voor een uitgebalanceerd, plantaardig compleetvoer dat in alle voedingsstoffen voorziet. Katten zijn kieskeurige eters. Hoewel sommige katten zonder problemen in één keer overschakelen, is het aan te raden om geleidelijk over te gaan naar vegan voer. Er zijn twee manieren die de kans het grootst maken dat het proces goed verloopt.

Geleidelijk overstappen

De eerste optie is geleidelijk overschakelen naar het nieuwe voer. Je kan hierbij het onderstaande figuur aanhouden, waarbij je kat na een week plantaardig eet. Voor een enkele kat gaat dit te snel. Doe er dan wat langer over en maak de stapjes minder groot.

Waar koop je vegan voer?

Voor katten en honden is er al veel veganistisch voer te koop via webwinkels die vegan producten verkopen. Op Vegan Wiki zie je het aanbod aan producten dat je in Nederland kan kopen.

Verleiding toevoegen

Voeg aan het nieuwe vegan voer iets extra’s toe, zoals edelgistvlokken, margarine of plantaardige olie. Begin met het mengen van één theelepel voor elke kop plantaardig voer. Verlaag de toevoeging gedurende de volgende twee weken geleidelijk tot nul. Daarna zal het niet meer nodig zijn om iets extra’s aan het voer toe te voegen.

Aandachtspunten

  • Laat een hond of kat niet op eigen houtje met de pot mee-eten, of zelf gemaakt voer eten, maar kies voor een compleetvoer. Op de verpakking staat of het een compleet of een aanvullend voer is. Compleetvoer bevat alles wat het dier nodig heeft in de juiste verhouding;
  • Als een dier een bepaald merk niet lekker lijkt te vinden, probeer dan een andere smaak of een ander merk; er zijn er genoeg. Bestel bijvoorbeeld verschillende proefverpakkingen zodat je er achter komt welk merk het beste in de smaak valt;
  • Ieder compleetvoer heeft een andere samenstelling. Het kan geen kwaad om preventief, met regelmaat van voer te wisselen zodat mogelijk overschotten of tekorten aan voedingsstoffen uitgemiddeld worden;
  • Laat de kat of hond minstens een keer per jaar controleren bij een dierenarts (op bloed, urine en gesteldheid). Laat je dierenarts weten dat je veganistisch voer geeft. Je kan het verpakte voer meenemen, zodat je dierenarts de waarden en de samenstelling kan beoordelen;
  • Staat een dier onder behandeling (bijvoorbeeld voor blaasgruis of diabetes), overleg dan eerst met de dierenarts over het effect van de dieetverandering;
  • Een urinewegprobleem is een van de meest voorkomende ziekten bij katten. Plantaardige eiwitten maken de urine van carnivore dieren minder zuur dan dierlijke eiwitten. Hierdoor hebben katten een grotere kans op vorming van het blaasgruis struviet. Vooral bij katers kan dit een levensbedreigende verstopping van de plasbuis veroorzaken.1 Producenten van kattenbrokjes houden hier rekening mee door de zuurgraad op peil te houden met toegevoegde aanzuurmiddelen. Verzorgers van katten op álle diëten (ook diëten die vlees bevatten) worden geadviseerd om met enige regelmaat de urine te laten controleren door een dierenarts. Daarnaast is het heel belangrijk te letten op verandering in het plasgedrag (bijvoorbeeld als de kat ineens buiten de kattenbak plast of kleine plasjes gaat doen).14

Links

Meer artikelen

Bronnen

Eerste versie geschreven door Eerste versie geschreven door MSc Emile Dingemans, Rick Scholtes (consultant op het gebied van duurzaamheid, milieukundige, hondengedragstherapeut en oprichter van VegaVriend) en Elise Hiddinga, MA Asian Studies met specialisatie in veeteelt en milieuvervuiling in China.

Geconsulteerde experts: Dierenartsenvereniging Caring Vets

  1. Feiten en cijfers gezelschapsdierensector 2015, Stichting Nederlandse Databank Gezelschapsdieren
  2. Knight A., Leitsberger M. (2016). Vegetarian versus meat-based diets for companion animals, Animals, 6(9)
  3. Sarah A.S. Dodd en collega’s, Plant-based (vegan) diets for pets: A survey of pet owner attitudes and feeding practices. 2019, PLoS ONE 14(1)
  4. Boonen, R. (2015). How to feed and not to eat our world, (p45/72), Doctoraatsproefschrift nr. 1299 aan de faculteit Bio-ingenieurswetenschappen van de KU Leuven
  5. Leenstra, F., Vellinga, T. (2011). Indicatie van de ecologische footprint van gezelschapsdieren. Eerste verkenning, toegespitst op katten, honden en paarden in Nederland. Wageningen UR Livestock Research, Report 509, 25 pp.
  6. Olivia Petter, Pets have the same environmental impact as 13.6 million cars, study shows, Independent, 5 augustus 2017
  7. Voedselallergie, Medisch Centrum voor Dieren
  8. List of oldest dogs, Wikipedia
  9. Brown WY en collega’s, An experimental meat-free diet maintained haematological characteristics in sprint-racing sled dogs. British Journal of Nutrition 2009; 102: 1318–1323. In dit onderzoek bestudeerden Brown en collega’s 12 Siberische ‘racehusky’s’ die een dieet kregen dat werd aanbevolen voor actieve honden (n=6), of een vleesvrij dieet, geformuleerd met dezelfde voedingsstofspecificaties (n=6). Deze diëten waren het enige wat de dieren te eten kregen gedurende 16 weken, inclusief 10 weken competitief racen. Regelmatige veterinaire controles en bloedonderzoeken werden uitgevoerd. Alle honden bleven in uitstekende fysieke conditie met algeheel normale bloeduitslagen.
  10. EFSA (2012). Scientific Opinion on the safety and efficacy of taurine as a feed additive for all animal species
  11. Marta Kaspar, No Bull, Taurine is a must voor kitty. 13 december 2014
  12. Wakefield LA, Shofer FS, MIchel KE. Evaluation of cats fed vegetarian diets and attitudes of their caregivers. J Amer Vet Med Assoc 2006; 229(1): 70-73
  13. Wakefield, LA; Michel, K.E. (2005). Taurine and Cobalamin Status of Cats Fed Vegetarian Diets. Journal of Animal Physiology and Animal Nutrition Vol.89(11-12), pp. 427-428.
  14. De dierenarts controleert meer dan alleen de pH van de urine. Ook bij een goede pH, kan er sprake zijn van blaasgruis. Bij een hoge pH is blaasgruis niet altijd zicht en is dus microscopisch onderzoek noodzakelijk. Bij een zure urine is er meer kans op andere soorten blaasgruis zoals calciumoxalaat. Daarnaast is samenstelling van het voer belangrijk aangezien struviet gevormd wordt uit magnesium en fosfaat. Zie hier voor meer informatie: Kristallen bij de kat: blaasgruis, Dierenkliniek Wilhelminapark.
  15. Velasquez en collega’s, Assessment of taurine bioavailability in pelleted and extruded diets with red drum Sciaenops ocellatus. Aquaculture. Volume 449, 1 December 2015, Pages 2-7
  16. Marcel aan de Brugh, Wolven werden hond door een zetmeeldieet, NRC.nl
  17. Erik Axelsson en anderen, The genomic signature of dog domestication reveals adaptation to a starch-rich diet. Nature 2013, 495, 360–364
  18. Bosch, G., Hagen-Plantinga, E., en Hendriks, W. (2015). Dietary nutrient profiles of wild wolves: insights for optimal dog nutrition? British Journal of Nutrition, 113, S40S54
  19. Zlatanova, D., Ahmed, A., Valasseva, A., en Genov, P. (2014). Adaptive diet strategy of the wolf (Canis lupus L.) in Europe: a review. Acta Zoologica Bulgaria, 66(4), 439-452
  20. Kanakubo, K., Fascetti, A., en Larsen, J. (2015). Assessment of protein and amino acid concentrations and labeling adequacy of commercial vegetarian diets formulated for dogs and cats. Journal of the American Veterinary Medical Association, 247(4), 385-392.
  21. Semp, P. (2014). Vegan nutrition of Dogs and Cats. (MSc), Veterinary University of Vienna, Vienna, Austria.
  22. Dodd e.a., A cross-sectional study of owner-reported health in Canadian and American cats fed meat- and plant-based diets, BMC Veterinary Research, 17;53 (2021) – zie ook: Vegan cats live long and healthy lives – preliminary study results (cache). Vecado, 2 maart 2020.
  23. Martens, e.a., The Ecological Paw Print of Companion Dogs and Cats (2019), BioScience 69(6):467-474
  24. Okin, Environmental impacts of food consumption by dogs and cats (2017), PlosOne
  25. Knight e.a, Vegan versus meat-based dog food: Guardian-reported health outcomes in 2,536 dogs, after controlling for canine demographic factors (2024), Heliyon, 10(17):e35578