Een vijg is een vrucht van de plant Ficus carica en dus plantaardig. Door een symbiose tussen de vijg en vijgenwesp, moet de wesp zich opofferen voordat een volgroeide vijg kan groeien. De wesp wordt door de vrucht volledig verteerd tot proteïne. Of het eten van vijgen veganistisch is, is lastig te zeggen. Op de meeste plantages wordt de natuurlijk levenscyclus van de vijgenwesp uitgebuit om commercieel aantrekkelijker te produceren.

Productie

De grootste producent van vijgen is Turkije. Daarna volgen Egypte, Algerije, Marocco en Iran.1 De meest vijgrijke plek op de wereld is de stad Estebahn In Iran, waar op 24.000 hectare meer dan 2.500.000 bomen staan.[2]. Een van de meest gebruikte vijgenboomsoorten is de Ficus Carica. Deze komt oorspronkelijk uit Azië en wordt onder andere gebruikt in Iran en Turkije. Deze boom heeft bevruchting nodig door de zogenoemde Gewone vijgenwesp (Blastophaga psenes) die eveneens zijn oorsprong uit Azië heeft.2

Vijgen op een bord

Vijgenbomen kunnen vaak ook eetbare vruchten ontwikkelen zonder bestuiving door vijgenwespen. Dit komt vaak voor bij vijgenbomen in de doorsnee achtertuin. Maar de vruchten die door de vijgenwespen zijn bevrucht zijn over het algemeen veel rijper en lekkerder. Houders van vijgenplantages houden graag controle over het aantal wespen dat de eetbare vijgen betrekken. Bestuiving door te veel wespen zorgt er voor dat er te veel zaden groeien, waardoor de vrucht openbarst. Dit is goed voor de plant, maar niet de bedoeling van de plantagehouder. Om dit te voorkomen worden de mannelijke en vrouwelijke planten gescheiden over grote afstanden. In Californië wordt het vijgenras Calimyrna gehouden dat bevrucht moeten worden door de zogenoemde gewone vijgenwesp. De boeren nemen de oneetbare schijnvruchten vol vijgenwespen van de ene plantage, en stoppen die in papieren zakken aan iedere vijgenboom. Zo wordt controle gehouden hoeveel vrouwtjes toegang hebben tot welke planten.2,3

Bestuiving

De vijgenwesp en de vijgenboom leven in symbiose. Dit betekent dat ze afhankelijk van elkaar zijn voor het voortbestaan van hun soort. De vijgenwesp zorgt dat de boom bevrucht wordt; de vijgenboom zorgt voor een veilige omgeving waar de eitjes van de vijgenwesp kunnen uitkomen.

Voor een vijgenboom is het van belang dat de pollen van de mannelijke bloem terecht komen bij de vrouwelijke bloem, die vervolgens uitgroeit tot de (eetbare) vrucht die de zaden bevat voor de groei van een volgende vijgenboom. De bloemen van de vijgenboom tonen zich niet aan de buitenkant, maar zitten binnenin een schijnvrucht (syconium). De vijgenwesp kan de bloemen alleen bereiken via een kleine gang onderaan de schijnvrucht. Deze gang is zo nauw dat tijdens de tocht haar vleugels en voelsprieten afbreken. Eenmaal binnen, kan ze er niet meer uit.4

Eenhuizig vijgenbomen

Ongeveer de helft van alle vijgenboomsoorten is eenhuizig (hermafrodiet). Dit betekent dat de boom zowel vrouwelijke als mannelijke bloemen produceert. Bij eenhuizige vijgenbomen bloeien eerst de vrouwelijke bloemen, die de (zwangere) vijgenwesp aantrekt. Dit vrouwtje is nog geen 24 uur daarvoor uit een andere syconium gevlogen, en heeft daarbij pollen van de mannelijke bloemen meegenomen, waarmee ze de vrouwelijke bloemen bevrucht. Ze injecteert de vrouwelijke bloemen met een stofje waardoor ze veranderen in een gal dat de voed- en kraamkamer van haar eitjes wordt. Nadat de larven uitkomen, voeden ze zich met het gal en groeien uit tot volwassen vijgenwespen, waarbij alleen de vrouwtjes vleugels krijgen. De blinde vleugelloze mannetjes bijten een gang naar buiten dat groot genoeg is voor de vrouwtjes om uit te vliegen. Intussen zijn de mannelijke bloemen volgroeid en verzamelt de vrouwelijke vijgenwesp pollen om mee te nemen naar de volgende syconium. Terwijl de mannelijke vijgenwespen sterven, groeit de syconium dankzij de bevruchting uit tot een zaadbevattende vrucht.4

Tweehuizig vijgenbomen

De andere helft van de vijgenboomsoorten is tweehuizig. Die geeft twee soorten vijgen. Een ‘geitenvijg’ met zowel vrouwelijke als mannelijke bloemen, en een ‘zaadvijg’ met vrouwelijke bloemen. De vrouwelijke vijgenwespen die in symbiose met deze tweehuizigen leven, hebben een kortere legboor en kunnen niet hun eitjes leggen in de vrouwelijke bloemen die een relatief langere stengel hebben. Ze kunnen hun eitjes daarom enkel leggen in de mannelijke bloemen van de geitenvijg. Net zoals bij de eenhuizige vijgenbomen, komen de larven uit, bevruchten de blinde vleugelloze mannetjes de vrouwtjes en graven de mannetjes gangen zodat de vrouwelijke vijgenwespen kunnen uitvliegen. Die nemen daarbij pollen uit de vijg met zich mee. Om de vijgenwespen ook naar de vrouwelijke bloem te lokken, imiteert die de geur van de mannelijke bloemen. De vijgenwesp die in deze val trapt, kan in deze zaadvijg geen eitjes leggen en sterft van uitputting. Door de pollen die ze heeft meegenomen is de vijg wel bevrucht, en groeit die uit tot een zaadbevattende vrucht.4

Is het veganistisch?

Het is moeilijk om aan te geven of het veganistisch is om vijgen te eten. Veel vijgenwespen eindigen hun leven met een dood als gevolg van uitputting of verhongering. Het is echter niet bekend of vijgwespen kunnen lijden. Door vijgen te eten, dragen mensen bij aan een grotere omvang van het aantal vijgwespen dat op deze manier sterft. Daarnaast is er sprake van exploitatie van vijgenwespen voor de productie van vijgen. De vijgenwespen die uitkomen uit de schijnvrucht zijn door de plantagehouder verplaatst naar vele hectaren aan vijgenbomen waarvan vaststaat dat ze bij die vruchten geen eitjes kunnen leggen, maar wel zullen sterven aan een hongerdood. Wie daar tegen is, kan het beste kiezen voor een andere vrucht waarbij dit niet het geval is, of voor vijgen waarbij geen vijgenwespen worden gebruikt. Het is mogelijk om in plaats van het gebruiken van vijgenwespen de bomen te besproeien met planthormonen. Hoe vaak dit voorkomt is onduidelijk.5

In de volgroeide vijg zit het enzym ficine dat de karkassen van de achtergebleven vijgenwespen verteert tot proteïne dat opgenomen wordt in de vrucht. Van de wesp blijft niets over. De harde stukjes in de eetbare vrucht zijn zaadjes.6

Vijgenwesp

Zie ook

Externe links

Bronnen

Eerste versie geschreven door MSc E. Dingemans.

  1. Top 10 Fig Producing Countries. Laatst bijgewerkt op 9 februari 2016. Bekeken op 26 januari 2017
  2. M. Kolaei, et al., Some biological characters of Blastophaga psenes (l.) (Hym. Agaonidae), pollinator wasp of Ficus carica in estahban (Far province). The Second International conference on Agriculture and Natural Resources. 25-26 december 2013
  3. W.P. Armstrong, The Calimyrna Fig & Its Pollinator Wasp, 5 maart 2010. Bekeken op 26 januari 2017
  4. Deepa Padmanaban, Fig trees and fig wasps are partners in life, but sometimes the trees betray their closest allies. BBC Earth, 1 mei 2016
  5. Figs without wasps. Aks a biologist, ASU School of life Sciences, d.d.. Bekeken op 17 september 2016
  6. Robert Lamb, Are figs really full of baby wasps?. How Stuff Works, d.d. Bekeken op 17 september 2016