Met de groeiende populariteit van soja, komen ook de wildste verhalen naar boven. Het programma Broodje Gezond! introduceert hun uitzending met de belofte om te vertellen wat waar is over gezondheidshypes en -mythes. Dat klinkt goed, maar helaas deden ze nog een schepje bovenop de mythes met een aantal opmerkelijke uitspraken over de effecten van het eten van soja. Tijd om deze even tegen het licht te houden.
Ontbossing door verborgen soja
In de uitzending over sojaproducten werd het verwoestende effect van soja op de ontbossing in regenwouden vertoond. “De sojateelt beslaat intussen een gebied in Zuid-Amerika van 14 keer Nederland.” Dat het regenwoud lijdt onder de vraag naar soja, is absoluut waar. Wat het programma ‘vergat’ te vermelden is dat vrijwel al deze ontbossing komt vanwege de consumptie van dierlijke producten. Om preciezer te zijn, volgens Milieucentraal zit 90 procent van de soja die in Nederland wordt gegeten ‘verborgen’ in dierlijke producten. Voor de productie van 100 gram kaas is al 25 gram soja gebruikt; voor een hamburger zelfs 46 gram soja (per 100 gram).
Nederland is na China de grootste importeur van soja ter wereld. Veruit de meeste van die soja wordt geïmporteerd uit Zuid-Amerika. Dit komt omdat soja uit Zuid-Amerika 33 procent goedkoper is dan Europese soja. Een keer raden waarvoor al die soja voor bestemd is: ongeveer 90% van de Nederlandse invoer van soja, wordt uiteindelijk gebruikt voor veevoer. Voor de humane consumptie komt de soja vrijwel altijd van dichterbij. Logisch, want bedrijven die producten op basis van soja maken, liggen snel onder het vergrootglas. Uit marktonderzoek blijkt dan ook dat soja voor de productie van sojamelk uit Europa, en soms uit Amerika of Canada komt.
Soja goed voor de gezondheid
In ieder programma moet ‘natuurlijk’ ook iemand zitten die kritiek geeft. Broodje Gezond! moest ver zoeken, maar kwam er een tegen in België: de inmiddels gepensioneerd endocrinoloog Frank Comhaire. Hij beweert dat soja de hormoonhuishouding in de war brengt. Waar hij dat op baseert wordt niet duidelijk, maar in een ander interview laat Frank Comhaire weten zich te baseren op een Japanse studie waaruit zou blijken dat in het bloed van mannen met prostaatkanker méér soja-oestrogenen zaten dan bij mannen zonder prostaatkanker. Een studie betekent in de wetenschap nog niets. Toeval wil dat in 2018 nog een meta-analyse is gepubliceerd in het hoog aangeschreven wetenschappelijke tijdschrift Nutrients. Uit 30 wetenschappelijke studies bleek dat de consumptie van producten met soja het risico op prostaatkanker niet verhoogt. In tegendeel, het lijkt het risico zelfs iets te verlagen. Het Amerikaanse Instituut voor Kankeronderzoek kwalificeert deze waarschuwing zoals Comhaire die maakt dan ook als een mythe.
Maar dat is niet het enige. Comhaire stelt ook voor de camera dat soja effect heeft op de geslachtsontwikkelingen van mannen. Met de beste wil kunnen we hooguit enkele van deze resultaten terugvinden bij dierproeven op ratten. Klinische onderzoeken op mensen wijzen echter uit dat (isoflavonen uit) soja geen feminiserende effecten op mannen hebben. Zelfs niet als mannen meer soja eten dan de gemiddelde Aziatische man doet. Als klapper waarschuwt Comahaire ook voor het effect van soja tijdens de zwangerschap. De Britse National Health Service geeft echter aan dat er voldoende onderzoek gedaan is naar soja om te weten dat het ook tijdens een zwangerschap gezond is. Ook het Nederlandse Voedingscentrum is duidelijk. Sojabonen? Je kan ze gewoon eten tijdens een zwangerschap. Uiteindelijk moet Comhaire wel toegeven dat je maar liefst 10 gram soja-oestrogeen binnen moet krijgen voordat je daar überhaupt effecten van zou hebben. Broodje Gezond! rekent het om naar: 588 glazen sojamelk of 312 sojaburgers per dag. Praktisch onmogelijk dus.
Lees hier meer over een vegan zwangerschap
De twijfels over soja zijn gekomen toen het in populariteit steeg en men nog niet zo veel wist over de effecten. Omdat de plantoestrogenen in soja nogal lijken op het menselijke oestrogeen, vroegen wetenschappers zich af of het menselijk lichaam dit onderscheid wel kon maken. Onderzoek door gezaghebbende organisaties heeft geruststelling gebracht. Bij normale inname van soja zijn er geen gezondheidsrisico. Dit is niet geheel onverwacht, want in Azië en Zuid-Amerika worden sojaproducten al heel lang geconsumeerd zonder gevolgen voor de gezondheid.
Soja gezond volgens het Voedingscentrum
Astrid Postma-Smeets van het Voedingscentrum legt in het programma tot besluit nog duidelijk uit dat soja eigenlijk gezond is en dat peulvruchten een heel goed alternatief zijn voor spierweefsel (‘vlees’).
- Je hormoonbalans raakt niet verstoord van soja-oestrogenen;
- Je wordt van het eten van soja niet vrouwelijker. Mannen krijgen er geen borsten van;
- Soja verlaagt niet het aantal spermacellen;
- Supplementen met een hoge dosis soja-oestrogenen kan opvliegers verminderen;
- Peulvruchten zoals soja verlagen je LDL-cholosterol en verlaagt daarmee ook je kans op hart- en vaatziekten.
Presentator Ersin concludeert aan het einde van het programma dat vleesopvolgers op basis van soja dus wél gezond zijn. Toch twijfelt hij, omdat soja zou bijdragen aan de ontbossing… (hopelijk leest Ersin binnenkort dit artikel)
Veel onderzoek naar de gezondheidseffecten van soja is en wordt uitgevoerd op dieren. Wij zijn tegen alle onvrijwillige proeven op (menselijke en niet-menselijke) dieren. Het aanhalen van deze onderzoeken betekent geenszins dat we achter het uitvoeren van dierproeven staan. We zien liever geen onderzoeksresultaten, dan resultaten ten koste van dieren.
