Kokosnoten zijn de vruchten van kokospalmen, die in tropische en subtropische gebieden groeien. Kokosnoten en de producten die ervan gemaakt worden, zoals kokosmelk, kokosrasp of kokosolie, zijn plantaardig. Helaas worden in sommige landen apen gebruikt bij het oogsten van kokosnoten. Het is vaak lastig om te controleren voor welke producten dit wel of niet zo is. Daarom kiezen sommige veganisten ervoor om helemaal geen kokos te gebruiken.
| Kokos |
|---|
| Meestal veganistisch |
Waarvoor worden apen gebruikt?
Kokosnoten zijn de vruchten van kokospalmen (Cocos nucifera), dat zijn hoge bomen die tot wel 30 meter kunnen worden en die alleen kunnen groeien in tropisch en subtropisch gebieden (Voedingscentrum, n.d.). De kokosnoten groeien helemaal in de top van de boom. Het oogsten van rijpe kokosnoten is daardoor niet eenvoudig. Soms gebruiken boeren een lange stok met een zeis om de rijpe kokosnoten uit de boom te snijden, soms klimmen ze de boom in om de rijpe kokosnoten te plukken.
Voor mensen is het zwaar en gevaarlijk werk om in zulke hoge bomen te klimmen. Daarom worden er in sommige gebieden apen getraind om dit werk te doen. Het gaat daarbij om de lampongaap (Macaca nemestrina) en de leeuwmakaak (Macaca leonina) (Cawthon-Lang, 2005). De lampongaap is een bedreigde diersoort die vooral in het zuiden van Thailand, Maleisië en delen van Indonesië voorkomt (Ruppert et al., 2022). Leeuwmakaken komen onder andere voor in Thailand, Vietnam en het noordoosten van India.
Terwijl mensen vaak maar rond de 100 tot 200 kokosnoten per dag kunnen oogsten, lukt het de apen om er wel 600 tot 1000 per dag te verzamelen (Wongsamuth, 2015). Door de apen te gebruiken gaat het oogsten dus veel sneller. Bovendien besparen de boeren flink op arbeidskosten.
Een moeder leeuwmakaak met haar jong.
Foto CC BY-SA 3.0 door J.J. Harrison.
Hoe worden de apen behandeld?
Voordat de apen gebruikt kunnen worden om kokosnoten te plukken, moeten ze eerst getraind worden. Daarvoor bestaan speciale trainingsscholen. De apen leren om alleen kokosnoten te plukken die rijp zijn. Op deze scholen zitten de apen 24 uur per dag aan een halsband met ketting, bovendien worden ze los van elkaar gehouden. Hierdoor kunnen ze geen natuurlijk en sociaal gedrag vertonen (AnimalsToday, 2015). Om te voorkomen dat de apen hun trainers kunnen bijten worden in Thailand de hoektanden van de apen soms uitgetrokken (PETA, 2020; Wilschut, 2022).
De getrainde apen moeten acht uur per dag, zes dagen per week werken (Wongsamuth, 2015). Volgens één van de trainers werken de apen soms zo hard dat ze van uitputting flauwvallen (Wongsamuth, 2015). Wanneer de apen niet aan het werk zijn zitten ze opgesloten in kleine metalen kooitjes (Wilschut, 2022).
Een klein deel van de apen wordt speciaal voor dit doel gefokt, maar het grootste deel wordt door stropers uit het wild worden gevangen. Daarbij worden de moederapen vaak gedood om de baby’s makkelijk te kunnen vangen (Schowe et al, 2021; Wilschut, 2022).
Het gebruik van apen is overigens geen nieuwe ontwikkeling. In wetenschappelijke publicaties uit 1919 staat al beschreven hoe lampongapen in Maleisië (Gudger) en Indonesië (De La Rue) worden gebruikt voor het oogsten van kokosnoten.
Videobeelden van het gebruik van apen in de Thaise kokosindustrie. Let op: deze beelden kunnen als schokkend worden ervaren.
Waar worden apen gebruikt?
Niet overal waar kokos wordt geproduceerd worden apen gebruikt. Er zijn wereldwijd 86 landen die kokos produceren (FAO, 2021). In tien daarvan leven lampongapen (Ruppert et al., 2022) en/of leeuwmakaken (Boonratana, 2022). Tabel 1 geeft een overzicht van landen waar leeuwmakaken en lampongapen leven met daarbij hoeveel kokos er wordt geproduceerd en of de apen gebruikt worden bij de oogst. Onder de tabel geven we een toelichting over de situatie per land. Er zijn slechts drie landen waar apen worden gebruikt voor de kokosoogst: in Thailand (ca. 1% van de wereldproductie), in Maleisië (ca. 1% van de wereldproductie) en kleine delen van Indonesië (ca. 2% van de wereldproductie). In totaal worden apen gebruikt bij zo’n 4% van alle kokosproductie wereldwijd.
Tabel 1. Kokosproductie, leefgebied lampongapen en leeuwmakaken, en aapgebruik per land.
| Land | Aandeel wereldwijde kokosproductie in 2020 | Leefgebied van… | Apen gebruikt bij kokosoogst? |
|---|---|---|---|
| Indonesië | 27% | Lampongapen | Ja, in 2 van de 34 provincies |
| India | 24% | Leeuwmakaken | Nee |
| Vietnam | 3% | Leeuwmakaken | Nee |
| Bangladesh | 1% | Leeuwmakaken | Nee |
| Maleisië | 1% | Lampongapen | Ja, wijdverspreid |
| Myanmar | 1% | Leeuwmakaken | Nee |
| Thailand | 1% | Lampongapen én leeuwmakaken | Ja, wijdverspreid |
| Brunei | <1% | Lampongapen | Nee |
| Cambodja | <1% | Leeuwmakaken | Nee |
| Singapore | <1% | Lampongapen | Nee |
| Rest van de wereld | 42% | Geen van beide | Nee |
Is het veganistisch?
Kokos is plantaardig. Het is ook veganistisch als het geproduceerd is zonder het gebruik van apen. Dat is meestal het geval, maar helaas niet altijd. Het is vaak niet eenvoudig om na te gaan bij welke kokosproducten dit wel of niet zo is. Bij groothandels in het land van productie worden kokosnoten gesorteerd op formaat, waardoor niet te traceren is welke kokosnoot bij welke boer vandaan komt (Wilschut, 2022). Een aflevering van de Keuringsdienst van waarde (2022) liet zien dat opschriften als ‘no monkey labor’ daardoor vaak niet betrouwbaar zijn.
Dit levert dus een dilemma voor veganisten op. Er zijn grofweg twee manieren waarop je kan proberen te voorkomen dat je kokos koopt waar apen voor worden gebruikt.
Allereerst kun je ervoor kiezen om alle kokosproducten te vermijden. Zo weet je zeker dat je geen kokos koopt waar apen voor zijn gebruikt. Je zult er dan wel rekening mee moeten houden dat in één op de twintig producten in de supermarkt kokos verwerkt zit, bijvoorbeeld in de vorm van kokosvet (BNNVARA, 2017).
Een andere manier is om specifiek kokosproducten uit Thailand en Maleisië te vermijden. In deze landen worden vaak apen gebruikt. Je kunt er ook voor kiezen ook kokosproducten uit Indonesië te mijden; hoewel in dat land het gebruik van apen aanzienlijk minder vaak voorkomt. Voor producten met één ingrediënt (zoals kokosolie en kokosmelk) is dit vrij eenvoudig, omdat het land van herkomst vaak op de verpakking staat vermeld. Voor producten waar kokos in is verwerkt, is dat helaas niet zo. Je kan producenten aanschrijven om na te vragen uit welk land hun kokos afkomstig is, zodat je op basis daarvan een keuze kan maken. Door marktwerking kan een persoonlijke boycot op kokos uit deze landen echter niet direct de productie in die landen verminderen.
Het is niet voor iedere veganist mogelijk of praktisch haalbaar om kokos helemaal te mijden of de herkomst ervan te achterhalen. Uiteindelijk draait veganisme om het streven geen dieren te gebruiken. Het verschilt per persoon wat iemand kan doen om diergebruik te vermijden.
Is het duurzaam?
Hoewel kokos die niet geplukt is door apen dus geschikt is voor veganisten, betekent dat niet dat het ook altijd een duurzame keuze is.
De groeiende vraag naar kokosproducten heeft in de afgelopen jaren geleid tot steeds meer kokosproductie. Helaas heeft dit ook een negatieve impact op het milieu. Er worden steeds meer bossen gekapt om plaats te maken voor kokospalmen; daardoor verdwijnt er habitat van dieren. Dit is niet alleen om de groeiende vraag naar kokos bij te houden, maar ook omdat kokospalmen na een bepaalde tijd steeds minder kokosnoten produceren. Daarom proberen boeren steeds weer nieuwe stukken grond met kokospalmen te beplanten om zo de productie gelijk te houden. Tegenwoordig komt daarbij dat kokospalmen steeds meer als monocultuur worden verbouwd. (Macklin, 2019)
Volgens onderzoekers van Stanford zorgt dit voor een grote verandering in ecosystemen op tropische eilanden. Niet alleen de vegetatie wordt veranderd, maar daardoor verlaten bepaalde dieren ook dat gebied, waardoor uiteindelijk het hele ecosysteem verandert. Onderzoekers ontdekten bijvoorbeeld dat zeevogels gebieden met kokospalmen verlaten omdat ze daar niet goed in kunnen nestelen en de bodemkwaliteit daardoor verminderde omdat de uitwerpselen van de vogels de bodem niet meer bemesten. (Bergeron, 2010)
Volgens het Voedingscentrum hebben kokosnoten een middel- tot hoge klimaatbelasting, vooral door ontbossing en het gebruik van bestrijdingsmiddelen om insectenplagen te voorkomen. Daarnaast is ook het watergebruik bij het telen van kokosnoten vrij hoog. (Voedingscentrum, n.d.)
Laatst bijgewerkt op 6 december 2022.
Bronnen
AFP (2018). Serious monkey business at Malaysia school for macaques. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=RvX02K4mgmo
AnimalsToday (2015). Wie plukte jouw kokosnoot? Makaken in de kokosnootindustrie. https://www.animalstoday.nl/wie-plukte-jouw-kokosnoot-mak/
Azzam, M.S. (2017). Beruk, Monyet Terlatih Pemetik Kelapa. Benar News, Indonesia. https://www.benarnews.org/indonesian/slide-show/beruk-pemetik-kelapa-10302017162219.html
Barclay, E. (2015). What’s Funny About the Business Of Monkeys Picking Coconuts. The Salt. https://www.npr.org/sections/thesalt/2015/10/19/448960760/monkeys-pick-coconuts-in-thailand-are-they-abused-or-working-animals
Bergeron, L. (2010). Coconut palms bring ecological change to tropics, Stanford researchers say. Stanford Report. https://phys.org/news/2010-01-coconut-palms-ecological-tropics.html
Bernama (2021). Coconut picking monkey provides lucrative income for onwer. The Malaysian Reserve. https://themalaysianreserve.com/2021/04/26/coconut-picking-monkey-provides-lucrative-income-for-owner/
Boonratana, R., Chetry, D., Yongcheng, L., Jiang, X.-L., Htun, S. & Timmins, R.J. (2022). Macaca leonina. The IUCN Red List of Threatened Species. https://dx.doi.org/10.2305/IUCN.UK.2022-1.RLTS.T39792A217754289.en
BNNVARA (2017). Is kokosmelk duurzaam? https://www.bnnvara.nl/groenlicht/artikelen/is-kokosmelk-duurzaam
Cawthon-Lang, K.A. (2005). Primate Factsheets: Pigtail macaque. https://primate.wisc.edu/primate-info-net/pin-factsheets/pin-factsheet-pig-tailed-macaque/
De La Rue, C.D. (1919). Monkeys as coconut pickers. Science, 50 (1286): p. 187. https://doi.org/10.1126/science.50.1286.187.a
DGEC [Directorate General of Estate Crops] (2018). Tree Crop Estate Statistics of Indonesia 2017-2019: Coconut. https://drive.google.com/file/d/1rPFMCIRY3KRrWofltc_KCcFRl01ncrnI/view
FAO [Food and Agriculture Organization of the United Nations] (2021). FAOSTAT statistical database. https://www.fao.org/faostat/en/#data/QCL
Fitriani, R. (2022). Kisah Barnawi Pemilik Kera Pemetik, Buah Kelapa di Pesisir Barat, Latih Kera Selama 4 Bulan. TRIBUNnews. https://lampung.tribunnews.com/2022/11/07/kisah-barnawi-pemilik-kera-pemetik-buah-kelapa-di-pesisir-barat-latih-kera-selama-4-bulan
Gudger, E.W. (1919). Discussion and correspondence on monkeys trained to pick coco nuts. Science, 49(1258): pp. 146-147. https://doi.org/10.1126/science.49.1258.146.b
Keuringsdienst van waarde (2022). Kokosmelk. https://npo.nl/start/serie/keuringsdienst-van-waarde/seizoen-22/kokosmelk/afspelen
Macklin, M. (2019). Is Your Obsession With Coconuts Harming the Environment? OneGreenPlanet. https://www.onegreenplanet.org/environment/is-your-obsession-with-coconuts-harming-the-environment/
NHB [National Horticulture Board] (2021). Indian Production of COCONUT. In APEDA AgriXchange. https://agriexchange.apeda.gov.in/India%20Production/India_Productions.aspx?hscode=1095
PETA Asia (2020). Monkes Chained, Abused for Coconut Milk. https://secure.petaasia.com/page/63752/-/1
PETA Asia (2022). No Monkey Is Safe in the Thai Coconut Industry. https://investigations.peta.org/thai-coconut-milk-cruelty/
Prantoso, Y. (2022). Kisan Monyet Pemetik Kelapa, Dalam Sehari Bisa Petik Hingga 500 Butir Kelapa. Medialampung. https://medialampung.disway.id/read/655559/kisah-monyet-pemetik-kelapa-dalam-sehari-bisa-petik-hingga-500-butir-kelapa
Ruppert, N., Holzner, A., Hansen, M.F., Ang, A. & Jones-Engel, L. (2022). Macaca nemestrina. The IUCN Red List of Threatened Species. https://dx.doi.org/10.2305/IUCN.UK.2022-1.RLTS.T12555A215350982.en
Ruslin, F., Azmi, M.A., Matsuda, I., Amir, R., MD-Zain, B.M. (2017). Monkey school: Training phases for coconut-picking macaques (Macaca nemestrina). Malayan Nature Journal, 69(4): pp. 301-306. https://www.researchgate.net/journal/Malayan-Nature-Journal-0025-1291
Schowe, D., Svensson, M.S., Siriwat, P., José-Domínguez, J.M., Fourage, A., Malaivijitnond, S., Nijman, V. (2021). Assessing the welfare of coconut-harvesting macaques in Thailand. Journal of Applied Animal Behavior Science, 242 (1). https://doi.org/10.1016/j.applanim.2021.105415
Seman, N.A.I.H.A. (2018). Ini sekolah beruk. Hairan Metro. https://www.hmetro.com.my/mutakhir/2018/01/303427/ini-sekolah-beruk
Sunandar, B. (2013). Monyet-Monyet Ahli Pemetik Kelapa. Okezone news. https://news.okezone.com/read/2013/06/15/340/822450/monyet-monyet-ahli-pemetik-kelapa
Voedingscentrum (n.d.). Kokos en kokosvet. https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/kokos-en-kokosvet.aspx
Ward, A. (2019). Pet Monkey Kills Elderly Owner After Being Sent Up Tree To Collect Coconuts. LADbible. https://www.ladbible.com/news/animals-pet-monkey-kills-elderly-owner-when-its-forced-to-climb-a-tree-20190620
Wilschut, M. (2022). De Nederlandse Edwin Wiek redt kokosaapjes in Thailand. Trouw. https://www.trouw.nl/duurzaamheid-economie/de-nederlandse-edwin-wiek-redt-kokosaapjes-in-thailand-over-tien-jaar-vind-je-geen-enkele-aap-meer-die-kokosnoten-plukt~bdf6badd/
Wongsamuth, N. (2015). Pay coconuts, get monkeys. Bangkok Post. https://www.bangkokpost.com/thailand/special-reports/681936/pay-coconuts-get-monkeys
