L-Cysteïne (E920) is een aminozuur dat wordt gebruikt als broodverbeteraar. Het is veganistisch als het van een niet-dierlijke bron komt, of vrijwillig is afgegeven door mensen.

Wat is L-Cysteïne

L-Cysteïne is een aminozuur. Het mag net als in de vorm Cystine worden toegepast als broodverbeteraar. Het wordt toegevoegd als technische hulpstof aan het meel dat bakkers gebruiken. Hierdoor wordt het brooddeeg minder plakkerig en beter bewerkbaar. Omdat het alleen van belang is voor het deeg en geen functie heeft in het eindproduct hoeft het niet vermeld te worden als ingrediënt.

Is L-Cysteïne vegan?

L-Cysteïne is veganistisch als het van een niet-dierlijke bron komt, of vrijwillig is afgegeven door mensen. In Europa is L-Cysteïne van mensenhaar verboden. Andere dierlijke bronnen zoals haren en veren zijn wel toegestaan. De grootste belangenbehartiger van de Nederlandse bakkerijgrondstoffen-industrie heeft echter aangegeven dat geen van hun leden L-Cysteïne van dierlijke herkomst gebruikt.

Albert Heijn heeft aangegeven dat in geen van haar broden L-Cysteïne zit.9 Het is onduidelijk of er L-Cysteine is gebruikt als technische hulpstof tijdens de productie. Albert Heijn geeft aan dat voorheen wel L-Cysteine in haar broden zat, maar dat deze geen dierlijke oorsprong had.

Cystine
Meestal veganistisch
E-nummer E921
INCI naam cystine
CAS nummer 56-89-3
EINECS nummer 200-296-3
Cysteïne
Meestal veganistisch
E-nummer E920
INCI naam cysteine
CAS nummer 52-90-4
EINECS nummer 200-158-2

Cystine of Cysteïne?

Cysteïne is een zwavelhoudend aminozuur dat voorkomt in vogels, hun eieren, ‘zuivelproducten’, rode paprika’s, knoflook en uien. Cystine, dat wordt gevormd uit twee met elkaar verbonden cysteïnemoleculen, is stabieler dan cysteïne, maar wordt mogelijk niet zo goed geabsorbeerd. Dit aminozuur is ook een bestanddeel van haar, huid en nagels.10

Hoe wordt L-cysteïne gemaakt?

In 2012 werd in de wereld 12.000 ton L-Cysteïne geproduceerd. In dat jaar was China met 7.700 ton veruit de grootste producent. Daarna volgen Duitsland en Japan. In Duitsland en Japan wordt een biologische methode gebruikt. Hierbij worden levende organismen zoals bacteriën ingezet om L-Cysteïne te produceren. Deze methode is milieuvriendelijker maar relatief kostbaar. In China wordt dood organisch materiaal gebruikt, zoals veren en haren, die gehydroliseerd worden.1

L-Cysteïne wordt vaak van ganzenveren en eendenveren gemaakt. In toenemende mate wordt L-Cysteïne geproduceerd met behulp van bacteriën. In 2004 was 12% van alle L-Cysteïne geproduceerd met fermentatieprocessen.2 Gezien de voorspelling dat de markt voor L-Cysteïne van microben jaarlijks met 10% zal stijgen, is het redelijk om aan te nemen dat anno 2016 minstens 25% van de wereldproductie van deze herkomst is.

In veel landen buiten Europa kan L-Cysteïne ook gemaakt zijn van menselijke haren. Daarnaast kan het ook gehaald worden uit varkensharen en -hoeven, maar dat wordt minder vaak gebruikt. Binnen Europa is het verboden om grondstoffen van menselijke vorm – en dus ook mensenharen – in voeding te verwerken.3

Dierlijke bronnen van L-Cysteïne

Tijdens de productie van L-Cysteïne uit dierlijke bron worden de veren of haren gehydroliseerd. Dit betekent dat het in 24 uur tijd wordt opgelost in zoutzuur waardoor het opbreekt in aminozuren. Daarna wordt de L-Cysteïne gescheiden van de andere aminozuren en wordt het gezuiverd. Deze methode wordt op grote schaal toegepast in China. De daar vervaardigde L-Cysteïne zou voor 20 procent uit eendenhaar en voor 80 procent uit mensen haar bestaan.4 Dit omdat mensenhaar veel L-Cysteïne bevat en goedkoop is. Binnen de Europese Unie is het gebruik van menselijke haren als grondstof verboden.5 De Nederlandse bakkerijbranche laat weten dat in Nederland alleen wordt gewerkt met een plantaardige variant.6

De Vereniging van Nederlandse Fabrikanten van Bakkerijgrondstoffen (NEBAFA), behartiger van de belangen van de Nederlandse bakkerijgrondstoffen-industrie, heeft laten weten dat geen van hun leden nog L-cysteïne gebruikt van dierlijke oorsprong.7

Niet-dierlijke bronnen van L-Cysteïne

L-Cysteïne wordt ook op industriële schaal geproduceerd door middel van biosynthese. Het Japanse bedrijf Ajinomoto Co. inc. produceert L-Cysteïne door middel van asymetrische hydrolyse, waarbij het enzymen gebruikt die uitgescheiden worden door bacteriën van het geslacht Pseudomonas. Het Duitse bedrijf Wacker Chemie AG uit het Duitse Burghausen produceert L-cysteïne met een gemuteerde E. coli bacterie die zich voedt op glucose.2,8

Moeten veganisten letten op de inname van L-Cysteïne?

L-Cysteïne komt in voeding vooral voor in producten gemaakt van dieren (vlees en zuivel). Toch hebben veganisten in de praktijk geen te kort aan L-Cysteïne. De stof komt namelijk ook voor in planten. Plantaardige bronnen zijn Spaanse peper, knoflook, Ui, broccoli, spruitjes, haver en linzen. Daarnaast is L-Cysteïne voor volwassenen een niet-essentieel aminozuur wat betekent dat het menselijk lichaam de stof (bij voldoende methionine) zelf kan aanmaken uit andere voedingsstoffen. Cysteïne blijkt wel essentieel voor kinderen en oudere mensen. De aanbevolen dagelijkse hoeveelheid ligt op 14,5 mg per kilogram lichaamsgewicht.

Bronnen

Eerste versie geschreven door MSc E. Dingemans.

  1. Research and Markets: Market Research of L-Cysteine in China. Reuters, 25 februari 2014. Bekeken op 4 mei 2016
  2. Radiana Maria Tamba Berehoiu, Ciprian Nicolae Popa en Stela Popescu, Assessment of the E920 additive (L-Cysteine) in relation to some problems of modern food industry. Scientific Papers Series Management , Economic Engineering in Agriculture and Rural Development. Vol. 13 , Issue 1, 2013. Bekeken op 4 mei 2016
  3. ‘Chinees mensenhaar soms gebruikt als broodverbeteraar’. De Volkskrant, 5 februari 2014
  4. Chinees mensenhaar in ons brood, Telegraaf, 5 februari 2014
  5. Commission Directive 2008/84/EC of 27 August 2008 laying down specific purity criteria on food additives other than colours and sweeteners
  6. Worden dieren- of mensenharen verwerkt in brood?, Brood.net. Bekeken op 4 mei 2016
  7. Geen mensenhaar in Nederlands brood, Nederlands Bakkerij Centrum. Bekeken op 4 mei 2016
  8. Improving Dough extensibility with vegetarian-grade L-cysteine. Bekeken op 4 mei 2016
  9. Vers brood zonder toevoegingen: zit er nog mensenhaar (l-cysteine) in?, Albert Heijn. Bekeken op 2 augustus 2016.
  10. What is the difference between cysteine and cystine?, Consumerlab.com