Wil je iets weten over veganisme? Bekijk onze veelgestelde vragen!
Veganisten halen hun eiwitten direct van de plantaardige bron. Eiwitten zitten namelijk volop in peulvruchten, granen, groenten en zelfs een beetje in fruit. Dat is niet verwonderlijk, want ook grote dieren zoals olifanten, gorilla’s en runderen halen hun eiwitten uit plantaardige voeding. Andere uitstekende bronnen van plantaardige eiwitten zijn tofu, tempeh, vleesopvolgers, sojamelk en sojayoghurt. Veganisten hebben wel 30% meer eiwitten nodig. Daar staat tegenover dat de gemiddelde Nederland al 50% meer eiwitten eet dan aanbevolen is. Veganisten die gewoonweg voldoende voedsel eten, hebben dus geen risico op een tekort. Bekijk hier de volledige lijst met plantaardige eiwitbronnen.
Als veganist kom je geen voedingsstoffen tekort, indien je voldoende eet uit alle belangrijke voedingsgroepen, zoals omschreven in de vegan schijf. Ook zijn er bepaalde supplementen die belangrijk zijn, zoals vitamine D, omega-3 vetzuren en vitamine B12. Je kunt bijna alle voedingsstoffen uit plantaardige voeding halen, behalve vitamine B12. Hoe? En waar let je dan goed op? Dit en nog veel meer kun je lezen op onze pagina over voedingsstoffen. Heb je toch nog vragen? Maak je je toch nog zorgen over (bepaalde) voedingsstoffen? Deel dit dan vooral met onze Voedingscommissie via het contactformulier. Zij helpen je graag verder. Wil je liever persoonlijk advies? Neem dan contact op met een plantaardige voedingsdeskundige of diëtist.Â
Nee, dat is niet nodig. Plantaardige voeding biedt alle voedingstoffen die een mens nodig heeft. Er is een uitzondering, vitamine B12. Hiervoor nemen veganisten een supplement. Voor veganisten is het belangrijk om te weten met welke plantaardige bronnen ze de voedingstoffen uit dierlijke producten kunnen vervangen. De Nederlandse Vereniging voor Veganisme helpt mensen met een gezond gevarieerd veganistisch voedingspatroon.
Nee, plantaardig eten hoeft niet duur te zijn. Het is zo goedkoop of duur als je het zelf maakt. Het klopt dat sommige vleesopvolgers en kaasopvolgers duurder kunnen zijn, maar je kan ook kiezen voor andere eiwitbronnen zoals peulvruchten. De Nederlandse Vereniging voor Veganisme schreef meerdere artikelen over veganisme met een bescheiden beurs.
Sommige mensen denken dat veganisten weinig te kiezen hebben. Niets is minder waar. Als je op zoek bent naar plantaardige alternatieven, heb je tegenwoordig veel keuze. Bovendien kun je de meest heerlijke gerechten maken zonder dierlijke ingrediënten. Er zijn veel plantaardige recepten die je kunnen helpen.
Een plantaardig dieet is niet per definitie ook veganistisch. Bijvoorbeeld, wijn kan geklaard zijn met dierlijke bestandsdelen. In deze gevallen is het eindproduct wel plantaardig, maar is het proces niet perse veganistisch. Een ander voorbeeld is plantaardige yoghurt die geproduceerd kan zijn met een yoghurtcultuur die gekweekt wordt op een medium dat melkbestandsdelen bevat. Daardoor kan een 100% plantaardige yoghurt toch niet als veganistisch gekenmerkt kan worden. Ook kokosnoten zijn niet veganistisch, als ze zijn geplukt door getrainde apen.
Nee. Planten hebben geen bewustzijn en kunnen geen pijn voelen. “Planten hebben dergelijke eigenschappen niet nodig om te overleven. Uit neurologisch onderzoek blijkt dat voor bewustzijn bij dieren een breinachtige structuur nodig is. Planten hebben niets wat daarmee ook maar enigszins vergelijkbaar is.” Lees meer over planten en pijn in dit nieuwsartikel.
Vegetarisme gaat over het niet consumeren van dieren. Het gaat dus over het niet eten van het lichaam van een dier. Vegetariërs eten wel dierlijke producten die geen onderdeel van het lichaam van het dier zijn, zoals eieren en melk. Er bestaat ook strikt vegetarisme. Daarbij wordt geen enkel dierlijke product gegeten. Veganisme gaat over alle vormen waarbij dieren worden gebruikt, niet alleen voor consumptie.
Kinderen kunnen net zo goed veganist zijn als volwassenen. Ze hebben wel een andere behoefte aan voedingsstoffen waar rekening mee gehouden moet worden. Meer informatie hierover lees je op onze pagina over kinderen.
Een veganist eet geen dierlijke producten. Voorbeelden hiervan zijn vlees, vis, eieren, zuivel (o.a. melk, yoghurt, kaas) en honing. Daarnaast ook geen producten die dierlijke ingrediënten bevatten zoals weipoeder, kippeneiwit, bijenwas of e-nummers van dierlijke afkomst. En tot slot geen producten waar dierlijke hulpstoffen voor zijn gebruikt in het productieproces of producten die op dieren zijn getest.
Veganisten eten alles waar geen dieren voor gebruikt zijn. In de eerste plaats eten plantaardige voeding zoals groenten, fruit, granen, peulvruchten, zaden, noten en bonen. Uiteraard eten veganisten ook gesynthetiseerde stoffen (zoals aroma’s), of zout. Als er maar geen dieren zijn gebruikt voor de productie. Er zijn steeds meer kant-en-klare producten geschikt voor veganisten. Je vind ze op onze vegan wiki.
Veel gerechten zijn eenvoudig veganistisch te maken. Op onze website lees je bijvoorbeeld hoe je ei of zuivel vervangt. Je zal ook veel websites en blogs tegenkomen met heerlijke recepten, zoals onze VeganChallenge website met vele simpele recepten. Er zijn ook veel kookboeken over veganistisch eten. Het kookboek De Vegarevolutie van Lisa Steltenpool is voor beginnende veganisten een aanrader. Het bevat naast recepten ook praktische informatie over veganisme.
Ja, veganisme is gezond. Uit onderzoek blijkt dat veganisten over het algemeen gezonder zijn. Een evenwichtig veganistisch voedingspatroon biedt alle voedingsstoffen om gezond en energiek te blijven. Bovendien verkleint het de kans op hart- en vaatziekten. Wie zo gezond als mogelijk wil eten, kiest zo veel mogelijk voor onbewerkte voeding.
Bij supermarkten zijn de meeste broden zonder dierlijke ingrediënten. Harde broodjes en stokbrood zijn bijna altijd vrij van dierlijke ingrediënten. Bij zachte broodjes zit er vaker dierlijke ingrediënten in. Om te helpen, hebben onze vrijwilligers opgezocht welk brood geschikt is voor veganisten.
De meest voorkomende dierlijke ingrediënten in brood zijn (room)boter en melk. Op internationale websites wordt ook gewaarschuwd voor de broodverbeteraar L-Cysteïne. Echter, volgens de verschillende grote bakkerijen zijn in Nederland alle aan brood toegevoegde E-nummers waaronder L-Cysteïne van niet-dierlijke oorsprong.
Een vegan dieet is een onderdeel van de levenswijze van een veganist. Bij deze voedingswijze wordt niets gegeten waarvoor dieren zijn gebruikt. Daarbij wordt gelet op het gehele maakproces (van grondstoffen tot eindproduct); niet alleen de ingrediënten. Een vegan dieet is overwegend plantaardig, maar kan ook gesynthetiseerde stoffen bevatten als in het proces geen dieren zijn gebruikt. Een vegan dieet is niet hetzelfde als een plantaardig dieet. Zie ook: Is plantaardig hetzelfde als veganistisch?
Mensen worden geclassificeerd als omnivoor. Dit betekent dat we zowel van plantaardige als dierlijke bronnen kunnen eten. Het betekent echter niet dat we ons móeten voeden met wat afkomstig is van dieren om gezond te leven. Het is lastig om exact aan te geven wat onze voorouders aten. Plantaardig materiaal verteert namelijk snel. Wetenschappers zijn het er in ieder geval over eens dat we net als de primaten, waar de mens ook van afstamt, voornamelijk plantaardig aten. Het dieet bestond vooral uit fruit, noten, bladeren, wat insecten en bij hoge uitzondering een klein dier (zoals een vogel), vergelijkbaar met het dieet van de hedendaagse chimpansee (Rob Dunn, 2012). Als we helemaal teruggaan naar 66 miljoen jaar geleden was onze voorouder een knaagdierachtige. (Pester, 2021; Choi, 2018).
Ons oerdieet
Zo’n 10.000 jaar geleden wisten mensen van Marokko, tot Midden-Amerika en Azië hoe ze plantaardig voedsel moesten vermalen. (Veldhuizen, 2023) In Noord-Afrika wisten ze ook plantaardig voedsel te koken in keramische potten. (Dunne, 2017). Dankzij isotopenonderzoek hebben we een beter beeld wat mensen toen aten. Daardoor weten onderzoekers dat het dieet in Marokko voor zeker 50% uit plantaardig voedsel bestond. (Moubtahij, 2024). In Peru bleek het dieet voor zelfs 70 tot 95% uit plantaardige voedsel te bestaan. (Chen, 2024)
Ons brein
Doordat onderzoekers vooral dierlijke resten (denk aan gefossiliseerde botten) konden terugvinden, dachten we lang dat de vroege mens het grote brein vooral te danken had aan het eten van andere dieren. Wetenschappers bleven echter met een grote vraag zitten: hoe kon ons brein zo groeien als onze voorouders vooral dierlijk aten? Ons brein heeft namelijk suikers (glucose) als energiebron nodig en vlees is daar een slechte bron voor. Uit recenter onderzoek blijkt dat zowel de vroege mensen als Neanderthalers in de mond al enzymen hadden die zetmeel omzetten in suikers. Dit duidt er op dat de gezamenlijke voorouder, minsten 600.000 jaar geleden, vooral plantaardige, zetmeelrijke voeding at. (Gibbons, 2021) Het verklaart goed waarom tussen 800.000 en 200.000 jaar geleden het menselijk brein snel groeide in volume.
Onze tandenÂ
Een populaire mythe zegt dat we onze hoektanden hebben om stukken vlees mee af te scheuren. In werkelijkheid lijkt ons gebit totaal niet op dat van een carnivoor (vleeseter). De hoektanden zijn bij mannen groter. Onze verre voorouders gebruikten de tanden vaker in een gevecht en hadden deze hoektanden vooral om anderen af te schrikken. (Business Insider, 2019) Bij mensen zijn de hoektanden steeds kleiner geworden. Naast de hoektanden, hebben mensen vooral maalkiezen net zoals herbivoren (planteneters) die hebben hebben.
Onze spijsvertering
Ons spijsverteringsstelsel is niet erg geschikt voor het verteren van rauw vlees. Doordat ons darmstelsel langer is dan bij dieren die vooral vlees eten, krijgt rauw vlees in de darmen kans om te ontbinden, wat negatieve effecten kan hebben. Ook zijn de maagzuren bij mensen veel minder zuur dan bij carnivoren en meer passend bij het verteren van voorgekauwd plantaardig eten. Pas door het koken kon vlees beter verteerd worden door onze spijsvertering. Europese mensen hebben pas sinds de domesticatie van runderen, 10.000 jaar geleden, een gen om ook na de zoogtijd de melksuikers in melk te kunnen verteren. 68 procent van de hedendaagse wereldbevolking is lactose-intolerant of heeft moeite met het verteren van zuivelproducten. (NIDDK, n.d.)
Bronnen:
- Gibbons, Ann (10 mei 2021). Neanderthals carb loaded, helping grow their big brains. Science Magazine
- Bussines Insider, 9 mei 2019. Mensen hebben geen hoektanden om stukken vlees af te scheuren
- National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Disease. Definition & Facts for Lactose Intolerance,
- Choi, Charles Q. (2018). These Rodent-Like Creatures Are the Earliest Known Ancestor of Humans, Whales and Shrews. LiveScience
- Pester, Patrick (2021). Primate ancestor of all humans likely roamed with the dinosaurs. LiveScience
- Dunn, Rob (23 juli 2012) Human Ancestors Were Nearly All Vegetarians. Scientific American.
- Dunne, J., Mercuri, A., Evershed, R. e.a. Earliest direct evidence of plant processing in prehistoric Saharan pottery. Nature Plants 3, 16194 (2017).
- Chen JC, Aldenderfer MS, Eerkens JW, e.a. (2024) Stable isotope chemistry reveals plant-dominant diet among early foragers on the Andean Altiplano, 9.0–6.5 cal. ka. PLoS ONE 19(1): e0296420
- Ronald Veldhuizen (2023). De landbouwrevolutie als bron van ellende? Meer en meer onderzoek vindt zo’n duidelijk kantelpunt niet. De Volkskrant. 27 augustus 2023
- Moubtahij, Z., McCormack, J., Bourgon, N. e.a. Isotopic evidence of high reliance on plant food among Later Stone Age hunter-gatherers at Taforalt, Morocco. Nature ecology & Evolution. (2024).
Sommige producten bevatten dierlijke ingrediënten terwijl je dat niet zou verwachten. Hieronder hebben we een aantal stoffen die je regelmatig gebruikt worden in producten. Op Veganwiki.nl is voor ieder van deze producten een variant die geen dierlijke stoffen bevat.
| Stof | Producten |
|---|---|
| Melk | Pizzabodem, Gerookte amandelen, Witte bolletjes/puntjes, Douchegel, Pure chocolade, Chips, Proteïneshakes |
| Gelatine | Snoep, Drop, Pepermunt, Pudding, Fotopapier, Fotografische film, Badparels, capsules van geneesmiddelen, Lucifer[bron] |
| Yoghurt | Hoemoes |
| Kaas | Groene pesto |
| Karmijn (E120) | Roze koeken, Roze muisjes, Gestampte muisjes, Lippenstift, andere roodgekleurde producten |
| Vitamine D3 | Margarine/halvarine, bladerdeeg |
| Ei | Satésaus, Baba ganoush, Falafel in snackbars, Paneermeel |
| Lanoline | Dagcrème, Kauwgom, |
| Melkserum | Rivella |
| Schellak | Campari |
| Zijde | Douchegel, kleding |
| Wol | Kleding, tapijt, vilt |
| Collageen | Gezichtscrème, Lijm in producten zoals laminaat en lucifers[bron] |
| Melksuiker | Geneesmiddelen in tabletten |
| Honing | Stroopwafels |
| Boter | Bladerdeeg, pure chocolade |
| Cera alba (bijenwas) | Huidverzorgingsproducten |
| Lactobacillus | Kokosyoghurt |
| Castoreum | IJs, Vanille- en karamelsmaken, Sigaretten, Parfum |
| Ansjovis | Tapenade |
| Skatool | Parfum |
| Paardenhaar | Strijkstok |
Ja, er worden ook dieren gedood in andere industrieën dan de ‘vleesindustrie’. Dieren worden helaas gezien als producten en als ze niet genoeg opbrengen worden ze naar een slachterij gebracht. Zo eindigen ‘melkkoeien’ als stukken rundvlees en ‘legkippen’ in soep. Eenzelfde lot treft bijvoorbeeld ook schapen in de ‘wolindustrie’.
Er zijn echter meer zaken om rekening mee te houden. Veel van deze industrieën zijn afhankelijk van het vrouwelijke dier. Alleen koeien geven melk (stieren niet) en alleen hennen leggen eieren (hanen niet). Op het moment dat deze dieren geboren worden, en er net als alle andere dieren ongeveer 50% van de dieren mannelijk is, wordt er dus onderscheid gemaakt tussen de twee seksen. Mannetjesdieren worden hierbij vaak vernietigd of direct naar de slacht gebracht.
Tot slot is het misschien goed om jezelf de vraag te stellen: stel dat deze dieren niet gedood zouden worden, zou het dan goed zijn om ze te gebruiken? Ze worden opgesloten, ondervinden leed in de vorm van stress en pijn, en leven een kort en intensief leven.
Als veganist eet en gebruik je geen dierlijke producten. Voor veel niet-veganisten kan dit als een gemis klinken. Het lijkt tegennatuurlijk om iets wat lekker of fijn is, niet meer te gebruiken. Hieronder een aantal tips om hiermee om te gaan.
- ‘Mag niet’ of ‘wil niet’
Wanneer je er van overtuigd bent dat het gebruik van dieren dierenleed met zich meebrengt, is het niet moeilijk om iets te laten staan. In plaats van een stuk vlees zie je een kadaver en in plaats van een glas melk, een kalfje dat bij de moeder is weggehaald. Het is niet meer dat je bepaalde producten niet mag eten, maar je wil het niet meer. Om het te internaliseren kan je documentaires over veganisme bekijken of vegan vloggers en bloggers volgen.
- Variatie
Wanneer je bepaalde dingen niet meer eet of gebruikt, moet daar iets voor in de plaats komen. Zonder aanvulling van nieuwe producten in je dieet, kan het karig voelen. Een ontdekkingstocht van producten die je nog niet kende, is een leuke manier om je dieet te vernieuwen. Variatie in het dieet is ook gezond, om te zorgen dat je alle voedingsstoffen binnenkrijgt. Ontdek bijvoorbeeld exotische groenten en fruit, je favoriete veganistische kaas, snacks, en worsten. Of maak ze zelf.
- Umami
Wie hartige producten mist, mist eigenlijk de smaak van hartigheid: ‘Umami’, een aparte smaak die veel in dierlijke producten voorkomt. Er zijn ook plantaardige producten met diezelfde smaakstoffen, zoals zongedroogde tomaatjes, balsamicoazijn, sojasaus, miso, edelgist, zeewier, paddenstoelen, olijven, geroosterde noten, zuurkool, gebakken uitjes, knoflook, enzovoort. Deze kun je vaker gebruiken in maaltijden. Tip: probeer eens white wet bean soy, te koop bij toko’s. Dit is gefermenteerde soja waarmee je in maaltijden oude kaas kunt vervangen.
Het is niet realistisch dat iedereen in Nederland op een dag veganist wordt. Hoe minder dieren mensen consumeren en gebruiken, hoe minder dieren door boeren worden gefokt voor deze doeleinden. Hierdoor neemt het aantal dieren in het systeem geleidelijk af.
Naar schatting 3% van de wereldbevolking is veganist. Bij elkaar zijn dat ongeveer 240 miljoen mensen.
De meeste onderzoeken over het aantal veganisten richten zich op één enkel land. In 2018 deed onderzoeksbureau Ipsos een wereldwijd onderzoek naar voedingspatronen en kwam op 3% uit. Ze hebben daarvoor onderzoek gedaan in 28 (relatief rijke) landen. Ze keken onder andere naar hoeveel mensen geen dierlijke producten eten (strikt vegetarisme). Of al deze mensen zichzelf zichzelf daadwerkelijk identificeert als veganist en de veganistische filosofie aanhangt, is onduidelijk. Dat onderscheid is belangrijk om te maken, omdat we weten dat in arme landen veel mensen strikt vegetarisch eten, uit armoede. Sindsdien zijn er geen nieuwe wereldwijde onderzoeken geweest.
Hoeveel veganisten zijn er in Nederland?
Nederlandse onderzoeken laten een uiteenlopend beeld zien. Volgens onderzoek van Nu.nl zouden in 2019 zo’n 170.000 veganisten in Nederland zijn (1% van de bevolking). Volgens een onderzoek van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) aten in 2023 ongeveer 70.000 mensen volledig plantaardig (0,5%). Hoewel dit het grootste recente onderzoek is, zouden volgens de gegevens in dit onderzoek mannen vaker volledig plantaardig eten dan vrouwen, wat niet overeenkomt met onze gegevens dat van de veganisten zo’n driekwart zich identificeert als vrouw. Volgens een onderzoek in opdracht van de Vegetariërsbond uit 2024 eet 0,7% van de bevolking (126.000 mensen) iedere dag veganistisch. In 2020 was dat nog 261.000 veganisten (1,5%). In een onderzoek door ProVeg in 2023 identificeerde 3% van de respondenten zich als veganist.
Hoe komt het dat de getallen zo verschillen?Â
In sommige onderzoeken wordt onvoldoende onderscheid gemaakt tussen veganisme (als een filosofie) en plantaardig eten. Verder zijn er mensen die (bijna) veganistisch leven, maar zichzelf geen veganist noemen. Ook komt het voor dat mensen zichzelf veganist noemen terwijl ze alleen plantaardig eten terwijl ze wel dierlijke ‘producten’ gebruiken in bijvoorbeeld kleding en cosmetica.
Veganisme volgens de NVV
De Nederlandse Vereniging van Veganisme ziet mensen als veganistisch als zij helemaal geen dierlijke ‘producten’ gebruiken. Dus geen dierlijk voedsel, maar ook geen ‘producten’ van bijvoorbeeld leer en wol. Ook zien veganisten af van het gebruik van dieren voor vermaak. Verder gebruiken zij bijvoorbeeld geen cosmetica dat is getest op dieren. Dit alles voor zover praktisch haalbaar. De NVV schat dat er in Nederland ruim 150.000 veganisten zijn (2023).
Een plantaardig product is een product dat (grotendeels) voortkomt uit een plantaardige bron. Stoffen met een dierlijke of synthetische herkomst kunnen niet plantaardig zijn. Een product dat wordt aangeduid als plantaardig is niet altijd volledig plantaardig en kan voor een deel aan dierlijke stoffen bevatten. Pas als er 100% plantaardig op de verpakking staat, is het product vrij van dierlijke stoffen. Maar ook dan kan het plantaardige eindproduct op een niet veganistische manier geproduceerd zijn.
De meeste dieren worden onvrijwillig door de mens gefokt, zodat ze het beste ons doel kunnen dienen. Dit leidt tot onnatuurlijke omstandigheden en dieren die in het wild helemaal niet zouden bestaan. Het is immoreel om dieren toe te eigenen en hun vrijheid te beperken als dit niet in hun beste belang is. Je kunt ook niet spreken van echte voordelen als dieren niet voor dit leven gekozen hebben.
‘Diervriendelijker’ impliceert dat het nog steeds voor een deel onvriendelijk voor het dier is. Als het niet noodzakelijk is, moeten we dat niet willen.
Veganisten willen geen stemrecht voor muizen of recht op educatie voor mieren. Maar wel gelijke behandeling daar waar dieren gelijk in zijn, zoals het niet willen lijden, en in vrijheid willen leven en niet als object gebruikt te worden.
Als je het gevoel hebt dat je gediscrimineerd wordt, kun je dat melden bij een antidiscriminatiebureau. Dat kan door te bellen met de Discriminatie meld- en advieslijn: 0900-2 354 354 (10 cent per minuut), of door het klachtenformulier in te vullen op Discriminatie.nl. Daar kun je ook zoeken op een antidiscriminatiebureau in je buurt. Die kan je bellen zonder extra telefoonkosten. Het advies dat je krijgt is verder kosteloos en geheel vrijblijvend.
Melden heeft altijd zin. Je melding helpt om discriminatie in beeld te brengen. Hierdoor kan discriminatie effectiever bestreden worden. Daarnaast kunnen de mensen van het antidiscriminatiebureau je adviseren en helpen om stappen te ondernemen. Lees verder.
Veel dieren, zoals honden en katten, kunnen ook overstappen op veganistische diervoeding. Een Facebookgroep waar je al je vragen kan stellen is Vegan Huisdieren.
Veganisten dragen geen stoffen die gemaakt zijn door het gebruik van dieren. Denk bijvoorbeeld aan: bont, wol, leer, dons (als opvulling), veren (ter decoratie), zijde, vilt (wol). Alternatieven hiervoor zijn bijvoorbeeld katoen, bamboe, hennep en synthetische kleding.
Bij verzorgingsproducten zoals shampoo en cosmetica let je erop dat het product proefdiervrij is én vrij van dierlijke ingrediënten zoals bijenwas, carmine, glycerine en collageen. Bekijk onze Vegan Wiki voor vegan verzorgingsproducten.
Voor nieuwe medicijnen worden dierproeven gedaan. Natuurlijk kan het voorkomen dat je medicatie nodig hebt. Veganisme is dan ook een streven voor zover mogelijk. Medicijnen kunnen dierlijke hulpstoffen bevatten. Gelukkig zijn er manieren om er achter te komen welk equivalent medicijn geen dierlijke stoffen bevatten, zoals met de geneesmiddeleninformatiebank van het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen. Meer informatie.
Centraal in de definitie van veganisme staat “voor zover praktisch haalbaar”. We leven nu eenmaal in een maatschappij die het ingewikkeld maakt om géén dieren te gebruiken. Er bestaat niet zoiets als een “99% veganist” of 100% veganist. Als jij oprecht er naar streeft om geen dieren te gebruiken, dan ben je veganist. Wat haalbaar is, kan ook afhankelijk zijn van persoonlijke omstandigheden. Iemand is niet minder veganist als die door persoonlijke omstandigheden afhankelijk is van het gebruik van dieren. Dat is wat anders dan koemelkslagroom gebruiken, omdat er even geen plantaardige variant in de buurt is.
Veganisten nemen een vitamine B12-supplement om voldoende B12 binnen te krijgen. Een supplement komt inderdaad niet in de natuur voor. Maar ook toiletpapier en internet zijn niet natuurlijk. En toch gebruiken we het. Waarom zouden we dan niet een supplement nemen als we daardoor geen dieren meer hoeven te gebruiken?
Nee. Veganisme is geen dieet. Veganisme is een levenswijze waarbij geen dieren gebruikt worden, niet alleen met betrekking tot voedsel. Zie wat veganisme betekent.
Ja. Ook als je glutenvrij eet, kan je veganist zijn. In onze product- en receptendatabase kan je zoeken op glutenvrij. Bekijk hier glutenvrije recepten en glutenvrije producten. Bekijk wel net als iedere veganist de belangrijkste tips. Ben je beginnend veganist, dan kan het handig zijn om tijdelijk een digitaal eetdagboek bij te houden om te zien of je voldoende voedingsstoffen binnenkrijgt. Wil je aanvullend voedingsadvies, dan kan je het beste terecht bij een veganistische diëtist.
Van al het leven op aarde, kunnen alleen dieren waarnemen. Dit doen ze met zenuwcellen, die meer dan 99% van alle dieren bezitten. De meeste dieren hebben ook een zenuwstelsel en hersenen waarmee ze emoties zoals pijn kunnen ervaren en een bewustzijn van hun omgeving of zichzelf hebben. Andere vormen van leven zoals schimmels en planten hebben dit niet en kunnen hooguit reageren door chemische reacties. Evolutionair gezien hebben planten niets aan emoties als pijnprikkels, doordat ze zich niet los van hun grond kunnen verplaatsen.
De wetenschap weet nog te weinig om met volle zekerheid te kunnen zeggen welke dieren geen pijn kunnen ervaren. Wetenschappers geven zelfs aan dat het realistisch mogelijk is dat alle dieren, ook weekdieren, een bewuste ervaring hebben. Daarom is het heel rationeel om een voorzichtigheidsprincipe te hanteren en die te leggen bij het dierenrijk.
Nog voor de term veganisme bestond, waren er al mensen die geen dieren wilden gebruiken. Voornamelijk omdat ze belangrijke overeenkomsten met andere dieren intuïtief herkenden.
Het Vegan logo is een geregistreerd keurmerk en symboliseert dat het product voldoet aan de standaarden van The Vegan Society. Het is aanwezig op talrijke producten die vrij zijn van dierlijke ingrediënten en die zijn geregistreerd bij The Vegan Society. Het logo wordt wereldwijd gebruikt. Meer informatie over het vegan keurmerk.
Veganisten maken geen gebruik van dieren. Dieren gebruiken voor vermaak, doen ze daarom ook niet. Veganisten vermijden daarom situaties en plekken waarbij dieren gebruikt worden. Voorbeelden waarbij dieren voor vermaak worden gebruikt zijn dierentuinen, circussen, dolfinaria, toeristische attracties en sport. Dieren worden hiervoor gefokt of uit het wild gevangen en soms ook ook getraind op een bepaald kunstje dat mensen leuk vinden. Daarnaast worden ze hun hele leven gebruikt, zodat mensen hier geld aan verdienen. Veganisten kiezen voor andere manieren van vermaak waarbij geen dieren worden gebruikt.
We hoeven juist veel minder grond te gebruiken als we allemaal plantaardig eten. Dieren die gehouden worden voor consumptiedoeleinden, moeten namelijk ook gevoed worden. En daarvoor is veel landbouwgrond nodig. Eén koe eet bijvoorbeeld ruim zestig kilo voer op een dag. De Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties stelt vast dat bijna 80 procent van de mondiale landbouwgrond in gebruik is voor de ‘vee’-houderij. In ons land is dan ook 40 procent van het totale grondoppervlak in gebruik voor ‘vee’-dieren. Als we het dier uit de voedselketen halen, kunnen de natuurarme weilanden en maisvelden die nodig zijn voor voer omgevormd worden tot natuurgebieden. Dit helpt het klimaat. Bomen slaan namelijk veel meer CO2 op dan gras. Daarnaast koelen bossen het klimaat af, creëren bossen wolken (en zodoende regen) en bieden natuurgebieden ruimte voor plant- en diersoorten die bedreigd zijn met uitsterven.
“Bio-industrie” en “vee-industrie” zijn termen voor de intensieve veehouderij. Organisaties die tegen de bio-industrie zijn, zijn meestal niet tegen veehouderij, maar willen dat de dieren meer ruimte krijgen. Wij gebruiken deze termen niet, omdat wij tegen alle vormen van gebruik van dieren zijn, intensief of niet. Zie ook onze vegan taalgids.
Uit een Oxford-onderzoek in de late jaren ’90 bleek dat 73 procent van van de vegetariërs en veganisten over een periode van 20 jaar nog steeds hetzelfde dieet aanhield.
Sommige mensen refereren aan een bekritiseerde studie in 2014 waaruit zou blijken dat veel van de vegetariërs en veganisten het dieet niet zouden volhouden. Deze studie was echter opgezet om te onderzoeken welke factoren mensen weerhouden om meer plantaardig te eten. De mensen die meededen aan het onderzoek waren mensen die ooit een vegetarisch of ‘vegan’ dieet gegeten hadden, ongeacht voor hoe lang. De onderzoekers stelden in hun onderzoek voormalige veganisten gelijk aan mensen die ooit een veganistisch dieet aten, en stelden een veganistisch dieet gelijk aan een plantaardig dieet. Echter, iemand die plantaardig eet is niet hetzelfde als een veganist. Zie ook: Is plantaardig hetzelfde als veganistisch?
In die studie drukten vegetariërs op de resultaten doordat ze 7,5 keer meer vertegenwoordigd waren in het onderzoek. Afzonderlijk bekeken, bleken veganisten ruim 2 keer vaker het dieet vol te houden. Ook bleek uit de studie dat wanneer dierenrechten een motivator waren, de kans 4 keer zo groot was dat het dieet op lange duur volgehouden werd.
Een product wordt “vegan” genoemd als deze geschikt is voor veganisten. Dit betekent dat bij deze producten in het gehele productieproces geen dieren zijn gebruikt of beschadigd. Overeenkomstig met de definitie van het veganisme, wordt een uitzondering gemaakt wanneer geen redelijk alternatief product of productiemethode mogelijk is waarbij dieren niet gebruiken of geschaad worden
Een voorbeeld van een uitzondering is het gebruik van dierlijke mest bij de productie van plantaardige producten. Deze uitzondering wordt gemaakt omdat in de praktijk bijzonder weinig groenten en fruit verbouwd worden zonder dierlijke mest. Met de groei van aanbod vanuit de veganistische landbouw, kan dierlijke mest in de toekomst niet meer gezien worden als een uitzondering.
Producten met honing en truffels zijn nooit vegan, aangezien hiervoor altijd dieren worden gebruik (resp. honingbijen en honden) en er goede alternatieven bestaan (resp. agavesiroop en synthetische truffelaroma).
Er bestaan verschillende keurmerken zoals het Vegan Keurmerk, die elk op een andere wijze omgaan met de grensgebieden.
Nadelen van een veganistische levenswijze zijn dat de keuze aan producten iets minder uitgebreid is. Soms maakt dat de keuze ook eenvoudiger. Daarnaast kunnen sommige niet-veganisten de keuze voor een veganistische levenswijze zien als een afkeuring van hun eigen levenswijze. Ook moeten veganisten denken aan het nemen van een B12-supplement. Die zijn vaak wel zo lekker als een snoepje. Daar staat tegenover dat een veganistische levenswijze beter is voor dieren, natuur en milieu, je gezondheid en de medemens.
Er worden in Nederland elke dag meer dan 1,7 miljoen dieren geslacht. Dit blijkt uit cijfers van het CBS. Een aantal dat nauwelijks te bevatten valt. Deze dieren worden geslacht zonder noodzaak, want mensen kunnen uitstekend zonder dierlijke producten leven.Â
In 2017 werden in Nederland gemiddeld 1.752.498 landdieren per dag geslacht. In totaal werden er in 2017Â 639.662.000 dieren geslacht in Nederland. Het ging hierbij om:
- 604.471.600 vleeskuikens
- 17.181.100 ‘overige kippen’
- 15.169.000 varkens
- 2.158.000 runderen
- 536.900 schapen
- 136.900 geiten
- 5.100 ‘overig pluimvee’
- 2.500 eenhoevigen
- 900 kalkoenen
Geen enkel dier zou zijn of haar vrijheid ontnomen moeten worden, voor het genot van de mens, op welke schaal dan ook. Zeker niet als het gebruik van dieren helemaal niet noodzakelijk is en er genoeg alternatieven zijn zonder dat we dieren hoeven te beroven van hun vrijheden. Leed op kleine schaal betekent nog steeds leed en minder dieren doden betekent nog steeds dat er dieren dood gemaakt worden.
Ziekenhuizen moeten in principe rekening houden met de levensovertuiging van hun patiënten. Desondanks blijkt dat veel ziekenhuizen moeite hebben om patiënten een maaltijd te bieden die aansluit de levensovertuiging van veganisten. Om dit op de kaart te zetten heeft de Nederlandse Vereniging voor Veganisme in 2022 een petitie ingediend bij de Tweede Kamer die gesteund werd met bijna 7.000 handtekeningen. Ook hebben we in kaart gebracht welke ziekenhuizen en zorginstellingen inmiddels plantaardige maaltijdopties aanbieden. Sinds 2023 bestaat er ook speciale medische drinkvoeding die ziekenhuizen kunnen gebruiken bij herstellende patiënten. Mocht je als patiënt opgenomen worden in het ziekenhuis dat geen rekening kan houden met een veganistische levensovertuiging, dan staan de lieve veganisten van de Vegans in het ziekenhuisgroep voor je klaar om te zorgen dat je ook in het ziekenhuis veganistisch kan eten.
Het is prima mogelijk om groenten en fruit te kweken zonder dierlijke mest. Steeds meer kwekers, zoals tuinderij ’t Mooshöfke, doen dit al onder de noemer Biocyclische vegan landbouw. Zelfs een mondiale biologische vegan landbouw zou nu al mogelijk kunnen zijn.
In dierlijke mest zitten twee belangrijke stoffen voor de teelt van gewassen: stikstof en fosfor. Deze stoffen kunnen ook op andere manieren in de bodem worden gebracht. Er zijn bijvoorbeeld planten, zoals bepaalde vlinderbloemige gewassen (bonen, klaver) die stikstof uit de atmosfeer halen. Deze planten kunnen vervolgens weer als meststof dienen.
Het Louis Bolk instituut deed 9 jaar lang onderzoek bij een proefbedrijf in de Kollumerwaard waar gewerkt wordt met uitsluitend plantaardige meststoffen (volgens de principes van de kringlooplandbouw). Daaruit blijkt dat op deze locatie de hoeveelheid stikstof onveranderd is. Wel neemt het fosfaatgehalte iets af. De meeste akkerlanden hebben voor tientallen jaren voldoende aan fosfaat. Dit kan aangevuld worden met restromen zoals het mineraal struviet dat overblijft bij de reiniging van afvalwater.
Ja. Steeds meer landbouwers telen groenten en fruit zonder gebruik te maken van dieren en zonder gebruik van dierlijke mest. Ze gebruiken compost, groenbemesting en werken met de natuur voor een voedingsrijke bodem. De website Veganic Farming heeft een overzicht van de groente- en fruittelers die op deze wijze produceren.
Voor de groei van amandelen wordt gebruikt gemaakt van bijen. De bijen worden ingezet om de bloesems van de amandelbomen te bestuiven. Veel media hebben gepubliceerd dat amandelen en amandelmelk daarom niet geschikt zouden zijn voor veganisten. Dit is kort door de bocht gesteld. De realiteit is dat bij heel veel noten, groenten en fruit gebruik gemaakt wordt van bijen voor de bestuiving. Om een indruk te geven: insecten als bijen en hommels worden ingezet bij onder andere koffie, cacao, amandelen, tomaten, appels, peren, kersen, morel, perziken, pruimen, mirabel, bessen, aardbeien, bramen, aardbeien, bramen, frambozen, augurken, aubergines, paprika, meloen, courgettes. Ook akkerbouwgewassen als blauwmaanzaad, karwijzaad, koolzaad, bladramenas, mosterdzaad, veldboon, zonnebloemen, en teunisbloed; en siergewassen als besheesters.
Een product is niet geschikt voor veganisten als het praktisch haalbaar is om te kiezen voor een alternatief waarbij geen dieren worden gebruikt. Dit is lastig wanneer bij andere alternatieve ook bijen of hommels worden gebruikt. Het is dus lastig om hier consequent rekening mee te houden. Als je de mogelijkheid hebt om te kiezen voor producten waarvan je zeker weet dat er geen gefokte insecten worden ingezet, heeft dit uiteraard de voorkeur. We moedigen het aan om te kiezen voor landbouwproducten die op veganistische wijze zijn geproduceerd, waarbij gebruik gemaakt wordt van natuurlijke, handmatige of machinale bestuiving zonder het fokken (dus zonder het uitbuiten en in gevangenschap houden van insecten) wanneer je die mogelijkheid hebt.
Zie ook Bestaat vegan landbouw?
Net als alle andere dieren, sluiten veganisten insecten niet uit van de morele cirkel. Veganisten vermijden dus producten waarbij insecten worden uitgebuit, zoals bij honing, karmijnzuur en schellak. Van insecten is aangetoond dat ze een centraal zenuwstelsel en een brein hebben, en subjectieve belevingen kunnen hebben zoals pijn ervaren. Veganisten vinden dat we voorzichtig moeten zijn met uitsluiten van dieren uit de morele cirkel. De geschiedenis laat zien dat van veel dieren eerder foutief gedacht werd dat ze niet zouden kunnen voelen.
Veganisme wordt soms verward met een religie, maar dat klopt niet. Veganisme is niet gebaseerd op een voorgeschreven wet, gebod of verbod. Veganisme is een levenswijze gebaseerd op morele opvattingen. Dus geen morele opvatting op zichzelf. De morele opvattingen die als basis dienen voor veganisme zijn tot stand gekomen door rationele argumenten en door een wijsgerig onderbouwde ethiek.
Er zijn veel dieren die van nature uitsluitend plantaardig eten. Deze worden herbivoren genoemd. Een herbivoor is niet hetzelfde als een veganist. Veganisme gaat om een bewuste, principiële keuze. Bij herbivoren gaat het echter om hun biologische voedingsgedrag. Bijvoorbeeld, een koe heeft een plantaardig voedingsgedrag, maar is daarmee niet een veganist.
Veganisme is een overtuiging, maar geen dogma. Net zoals de overtuiging dat kinderen niet fysiek gestraft moeten worden, niet ‘dogmatisch’ is. Een overtuiging is pas dogmatisch als die niet te herzien is op grond van nieuwe informatie, omdat die als onbetwistbaar wordt gezien, bijvoorbeeld bij een religie. Dit is niet het geval bij veganisten. Veganisten kunnen prima van gedachte veranderen wanneer bewezen is dat het gebruik van dieren geen uitbuiting is. Van veganisten kan wel gezegd worden dat ze het voorzorgsprincipe hanteren om, in de afwezigheid van bewijs, te voorkomen dat ze dieren uitbuiten of leed toedoen. Hoe meer wetenschappers onderzoek doen naar de belevingswereld van dieren, hoe meer het blijkt dat veganisten daar goed aan doen. Steeds meer wetenschappers zijn overtuigd dat ook de allerkleinste dieren een vorm van bewustzijn ervaren.
Wij mensen zijn in staat om na te denken over de gevolgen van wat wij een ander aandoen. Dit betekent dat we ook een verantwoordelijkheid hebben om hier bij stil te staan, en te voorkomen dat we inbreuk maken op de zelfbeschikking (autonomie) van anderen. De meeste dieren zijn echter niet, of beperkt, in staat om te bepalen wat goed en slecht is. Omdat ze geen morele beslissingen kunnen maken, kunnen we ze ook niet moreel verantwoordelijk houden voor hun gedrag.
Veel dieren kunnen niet volledig begrijpen wat de reden is dat ze gebruikt worden. Laat staan dat ze kunnen begrijpen dat ze het genetisch product zijn van fokprogramma’s met hun voorouders. Maar net als bij mensen, maakt het niet uit of het slachtoffer begrijpt dat die wordt gebruikt. Ook als iemand verstandelijk beperkt is, of – zoals in de film The Truman Show – iets niet wordt verteld, is het niet oké om een ander te gebruiken als middel.
Als mensen gebruik maken van elkaar, gaat dat – als het goed is – op basis van instemming. Dat noemen we consent. Als er geen duidelijke instemming is, is dat geen toestemming om de ander te gebruiken. Bij de meeste andere dieren is het vrijwel onmogelijk om zeker te zijn of ze instemmen. Er is dan geen toestemming voor hun gebruik.
Dieren laten – veel vaker dan we soms denken – weten dat ze niet gebruikt willen worden. Ze verzetten zich dan tegen hun onderwerping aan de mens. Bijvoorbeeld door zich fysiek te verdedigen of door te proberen om te ontsnappen. Vaak horen we daar weinig over, omdat mensen hun best doen om ontsnappingen te voorkomen.
Soms haalt het verzet van dieren het nieuws. Bekijk hier een aantal actuele voorbeelden zien, of bekijk deze presentatie.
Ja, soja is gezond, voedzaam en veilig. Het past bij een volwaardig vegan eetpatroon. Een inname van 2 tot 3 porties per dag wordt geassocieerd met positieve gezondheidseffecten. Als je niet allergisch bent voor soja, zijn er geen risico’s verbonden aan het nuttigen van sojaproducten. Wil je hier meer over weten, bekijk dan de pagina ‘Is soja gezond?’.
De definitie van het veganisme gaat om het afzien van uitbuiting van dieren. Dit heeft ook betrekking op mensen; mensen behoren immers ook tot het dierenrijk. Anders dan de meeste mensen, kunnen andere dieren geen geïnformeerde toestemming om door een ander gebruik te worden.
In de praktijk focust de Nederlandse Vereniging voor Veganisme zich vooral op de uitbuiting van niet-menselijke dieren, omdat er in de samenleving al veel bewegingen en organisaties zijn die strijden tegen de uitbuiting van mensen. We zijn solidair en zullen nooit menselijke uitbuiting aanmoedigen of goedkeuren. Om dit te onderstrepen organiseerden we eerder een congres over de samenhang tussen vormen van onderdrukking.
Volgens de oprichters van de vegan beweging heef het veganisme wortels in een geloof in vrijheid, waarbij er geen onderscheid naar soort wordt gemaakt. Ze zagen een duidelijke relatie tussen het leed dat mensen elkaar en niet-menselijke dieren aandoen.
