Terwijl we streven naar een wereld waarin dieren niet onderdrukt worden, staat onze taal bol van uitdrukkingen die dit normaliseren. Deze taalgids helpt om effectieve gesprekken te voeren, zonder problematische uitdrukkingen.

Schrijven of spreken over de rechten van dieren is niet altijd eenvoudig​​. Om een ander te overtuigen, wil je zo dicht mogelijk bij de taal van je lezer of gesprekspartner blijven. Nog belangrijker dan gelijk hebben, is dat anderen gemotiveerd raken om alle dieren en hun rechten te respecteren en te stoppen hen te gebruiken. De woorden die we daarvoor gebruiken, kunnen de verbinding met anderen maken of verstoren. Hoe we communiceren over veganisme is dus erg belangrijk.

Tegelijkertijd is de normalisatie van het gebruik van dieren verweven met ons dagelijks taalgebruik. Het belang van taal is uitermate belangrijk. Hoe we spreken, bepaalt hoe we denken en omgekeerd. Het goede nieuws is dat daar een sleutel ligt om de normalisatie van de onderdrukking van dieren te ontmantelen; door andere woorden te kiezen die niet meewerken aan de normalisatie.

“We didn’t just stop being speciesist the day we went vegan” – Christopher Sebastian McJetters

Volgens een vegan taalkundige

De vegan taalkundige Mich Dressel-MacFadden addresseerde het speciesisme in onze taal tijdens een dierenrechtenconferentie in 2021.

Hoe deze gids te gebruiken

Deze gids is een hulpmiddel met als doel om betere en effectievere gesprekken te hebben over veganisme en de rechten van dieren. De gids is een aanmoediging om steeds na te blijven denken over onze woordkeuzes en om hierin gezamenlijk beter te worden. De lijst bestaat uit termen die je het beste kan vermijden, geeft een uitleg waarom, en geeft suggesties welke je kan gebruiken.

Hoewel het ene woord problematischer is dan het andere, maakt de lijst geen onderscheid tussen de ernst van de termen of uitdrukkingen. De lijst is ook niet volledig of perfect. Taal leeft en zo kunnen ook op den duur andere gedachten ontstaan over de gegeven suggesties. Het is goed om dat in gedachten te houden, tijdens het gebruiken van deze gids.

“The industry knows about the power of language and gives advice on what language to use” – Mich Dressel-MacFadden

Waar houdt deze taalgids rekening mee?

Deze taalgids faciliteert respectvolle gesprekken en houdt daarbij rekening met dieren, het publiek en anderen.

Dieren

We willen zo goed mogelijk uitleggen waar veganisme over gaat. Daarbij willen we met respect spreken over dieren, terwijl veel Nederlandse uitdrukkingen het gebruik van dieren juist normaliseren. Het gebruik van dieren zit zo diep in onze cultuur, dat de Nederlandse taal veel uitdrukkingen kent waarbij dieren gereduceerd worden tot objecten, in plaats van te worden gezien als individuen. Die uitdrukkingen die speciesistisch zijn en of de onderdrukking van dieren verhullen (eufemismen) gebruiken we zelf liever niet.

Publiek

Het is verleidelijk een boodschap aan te zetten met krachtig taalgebruik. Maar we moeten ons ook afvragen: Waarom zouden we mensen de mogelijkheid bieden om te reageren op onze woordkeuze in plaats van onze boodschap? Waarom zouden we woorden gebruiken die het gesprek kunnen laten ontsporen of ervoor zorgen dat mensen volledig afhaken? We willen de kans verkleinen dat gesprekken afdwalen naar andere onderwerpen. Daarom vermijden we provocaties en bepaalde vergelijkingen bij het creëren van bewustzijn over veganisme.

Anderen

Het is belangrijk dat we met onze woordkeuze een consistent standpunt tegen onderdrukking innemen. Het is dus van belang dat we opletten dat we andere groepen mensen niet als minder zien. Dit betreft alle vormen van discriminatie en ‘-ismen’ zoals racisme, seksisme, validisme en speciesisme. Het is belangrijk dat onze wijze van communicatie niet ten koste gaat van anderen.

Hoe deze woordenlijst te gebruiken

De woordenlijst biedt handvatten om op een respectvolle manier en in klare taal een morele discussie te voeren over het gebruik van dieren zonder het gesprek te verstoren. Afhankelijk van de situatie zijn er verschillende manieren waarop je er rekening mee kan houden. In eerste instantie probeer je het gebruik van termen die weinig respect voor dieren tonen, te voorkomen.

“Oppression is solidified in language. But the good news is that is also where it can be challenged” – Mich Dressel-MacFadden

1. Vermijd problematische termen

In veruit de meeste gevallen is het mogelijk om je anders uit te drukken in andere woorden. Gebruik hierbij je eigen creativiteit. Wil je bijvoorbeeld iets zeggen over de vee-industrie, dan kan je ook spreken over het gebruik van dieren voor consumptie. Let hierbij op dat het woorden zijn die voor jouw publiek herkenbaar zijn. Je kan je ook laten inspireren door de gegeven suggesties in deze taalgids.

2. Geef duiding

In sommige gevallen is het niet mogelijk om bepaalde woorden of  uitspraken te vermijden, omdat je anders niet goed begrepen wordt. Ook dan kan je een duiding meegeven. Manieren waarop dit bijvoorbeeld kan, zijn:

  • Aanhalingstekens – door een woord tussen aanhalingstekens te zetten, kan je uitdrukken dat het een term is die andere mensen gebruiken. Bijvoorbeeld: “De koe ‘geeft’ melk”. Dit werkt alleen in geschreven tekst.
  • Uitleg – door een korte toelichting te geven bij een term die onrecht naar dieren verhult, kan je zichtbaar maken wat iets echt betekent. Bijvoorbeeld: “We waren gisteren op een manege, een bedrijf waar men tegen betaling op de rug van paarden kan rijden”.

“Speciesism is ableism, because it is discrimination of other animals because they do not possess certain abilities” – Geertrui Cazaux

Let op je publiek

De taalkeuzes kunnen afhangen van het publiek waarvoor je spreekt. Spreek je met niet-veganisten die voor het eerst over veganisme in gesprek gaan, dan is het belangrijk om woorden die voor hen ongewoon zijn te voorkomen. Het helpt niet als je woorden voor je gesprekspartner of lezer bevreemdend overkomen. Blijf tijdens je gesprekken dus ook opletten op welke manier je taalgebruik een gesprek beïnvloedt.

Blijf jezelf

We communiceren allemaal anders en moeten de taal vinden die voor ons werkt. Sommige van deze woorden kunnen afhankelijk zijn van de situatie. Het gaat niet om perfectie. Laat de angst om het verkeerde te zeggen je niet weerhouden om op te komen voor dieren. We komen allemaal op voor de rechten van dieren en met enige oefening en aandacht kunnen we nog beter worden.

Blijf alert

Hoe uitgebreid ook, deze pagina zal nooit compleet zijn. Blijf in je communicatie dus altijd alert op het gebruik van uitdrukkingen die niet zo respectvol zijn naar dieren. Een goede eerste test is of je hetzelfde ook zo over mensen zou zeggen.

Inhoudsopgave

  1. Algemene termen
  2. Veganisme uitleggen
  3. Verwijzingen naar veganisten en ‘de rest’
  4. Verwijzingen naar vegan producten
  5. Verwijzingen naar andere dieren
  6. Misvattingen
  7. Dieren als product
  8. Gebruik van dieren beschrijven
  9. Potentieel ontsporend taal- en woordgebruik
  10. Ontsporende vergelijkingen
  11. Uitspraken en gezegden om te vermijden
  12. Validistisch taalgebruik

.

Meer weten?

Heb je interesse om met andere veganisten na te denken over het ontmantelen van speciesistisch taalgebruik, dan kan de Facebookgroep Unlearning Speciesist Language een goed startpunt zijn.

Heb je vragen over deze taalgids of heb je toevoegingen/aanvullingen? Je kan altijd contact met ons opnemen.

Neem contact op

Algemene termen

Suggestie
Als veganist dieren een [onderworpen, ondergeschikt] leven besparen.
Toelichting
Als we het hebben over de impact van een veganistische leefstijl, redden we geen dieren door vegan te worden. De dieren zouden simpelweg niet geboren zijn. Het idee is dat we het toekomstige dieren besparen dat ze onnodig gefokt, gebruikt en gedood worden. Het is logischer om het om te draaien en te zeggen: “niet-veganisten exploiteren [x] dieren.” Dit kan echter een trigger zijn.

Suggestie
Plaats/ruimte/schuur waar dieren worden gehouden (en gebruikt).
Toelichting
Onomwonden duidelijk waar het om gaat. Hoeveel dieren bij elkaar staan (intensief), doet niet af van het feit dat er dieren vastgehouden en gebruikt worden.

Suggestie
Stalplaats, stalling, plaats waar dieren worden vastgehouden.
Toelichting
Een plaats waar dieren worden gestald. Het is voornamelijk bedoeld om een dier te ‘bewaren’, zolang het dier niet gebruikt wordt.

Suggestie
Boot waarmee gejaagd wordt op vissen.
Toelichting
Geeft duidelijk het doel aan van de inzet van de boot, zonder het gesprek te laten escaleren door het woordgebruik.

Suggestie
Plaats waar vissen worden gefokt.
Toelichting
Verwijst naar het laten groeien van levende dingen. Gebruikt voor planten en vissen. Voor andere dieren wordt het woord fokken doorgaans gebruikt.

Suggestie
Voor de consumptie gefokt.
Toelichting
Vissen worden in speciale vijvers gefokt voor onze consumptie. Het woord kwekerij laat niet duidelijk genoeg zien dat dit moedwillig gebeurt en dat vissen gebruikt worden.

Suggestie
Jacht op vissen.
Toelichting
Laat zien dat er actief gejaagd wordt op vissen. Het woord visserij wijst op een anonieme industrie.

Suggestie
Waterkooi
Toelichting
Articuleert dat deze dieren niet vrij zijn, zonder het gesprek te laten escaleren door het woordgebruik.

Suggestie
(Wild) dier in gevangenschap, (wild) dier die vastgehouden wordt.
Toelichting
Articuleert dat deze dieren niet vrij zijn, zonder het gesprek te laten escaleren door het woordgebruik.

Suggestie
Bedrijf waar men tegen betaling op de rug van paarden kan rijden.

Suggestie
‘vee’-boer, ‘vee’-houder, of iemand die dieren houdt en gebruikt (als middel) voor …
Toelichting
Geeft aan dat je tegen het fokken van andere dieren bent, niet tegen landbouw. Dit is waarschijnlijk het beste gericht op discussies met mensen die geen boeren zijn.

Suggestie
‘vee’-boer, ‘vee’-houder, of iemand die dieren houdt en gebruikt (als middel) voor …
Toelichting
Het woord exploiteren roept snel weerstand op, waardoor een gesprek snel ontspoort.

Suggestie
Agrarisch beroep benoemen zoals:  akkerbouwer, tuinbouwer, landbouwer, groente- en fruittelers, ‘vee’-boer, ‘vee’-houder, of of iemand die dieren houdt en gebruikt (als middel) voor …
Toelichting
De term “boer” is een ruim begrip waar vele agrarische beroepen onder vallen. Maak onderscheid tussen de boeren die dieren gebruiken en de boeren die dit niet doen.

Suggestie
Dieren fokken voor consumptie.
Toelichting
Duidelijk maken wat er gedaan wordt. Telen van dieren klinkt erg misplaatst, je teelt groenten, geen dieren.

Suggestie
Groep
Toelichting
Veel termen worden gebruikt om niet-menselijke dieren af te zetten tegenover menselijke dieren, terwijl het eigenlijk om hetzelfde gaat.

Suggestie
Seks hebben, gemeenschap hebben.
Toelichting
Veel termen worden gebruikt om niet-menselijke dieren af te zetten tegenover menselijke dieren, terwijl het eigenlijk om hetzelfde gaat.

terug naar boven

.

Veganisme uitleggen

Suggestie
Vegan, veganisme als einddoel.
Toelichting
Een duidelijk einddoel stellen door over veganisme te praten zal de meeste verandering inspireren. Als een persoon zich zo identificeert, complimenteer ze met hun groeiende bewustwording. Vraag wat ze motiveert en geef tips over hoe veganisme het einddoel kan zijn.

Suggestie
Veganisme uitleggen als: het goede doen, doen wat juist / rechtvaardig is.
Toelichting
Dierenrechten gaan over gerechtigheid (richting andere personen), niet iets dat we beginnen en stoppen wanneer het ons uitkomt (zoals bij gezondheid).

Suggestie
Veganisme beschrijven als: rechtvaardigheid.
Toelichting
Dit impliceert dat veganisten dierenvrienden zijn. Deze gevoelens van compassie en affectie zijn niet nodig om te kiezen om dieren niet te gebruiken. Het is alleen nodig om te begrijpen dat de levens van dieren er toe doen en dat ze niet zonder noodzaak gefokt, gebruikt en gedood hoeven te worden. Dierenrechten gaat over meer dan vriendelijkheid en mededogen. Dierenrechten zijn een kwestie van strikte rechtvaardigheid. Gebruik woorden als vriendelijkheid of mededogen verdunnen deze boodschap. Je kan ook aangeven dat veganisme het minste is wat we de dieren verschuldigd zijn als we erkennen dat ze er toe doen.

Strikt genomen kan het woord compassie gebruikt worden, maar het wordt vaak geïnterpreteerd als iets vrijblijvends of iets dat je soms doet.

terug naar boven

.

Verwijzingen naar veganisten en ‘de rest’

Suggestie
Niet-vegan, niet-veganist.
Toelichting
Termen als carnist zijn contraproductief omdat niet-veganisten ze vaak opvatten als scheldwoorden die hen als ‘ziek’ doen verklaren. Het geeft hen ook het idee dat ze niet verantwoordelijk zijn voor hun gedrag als ze ermee doorgaan dieren te gebruiken.

Het suggereert ook dat menselijke dieren carnivoren zijn en legt de nadruk op het eten van dieren, in plaats van op veganisme en de andere manieren waarop de rechten van dieren worden geschonden.

Suggestie
Niet-vegan, niet-veganist.
Toelichting
Omnivoor houdt in dat we ook dieren kunnen eten en dus kunnen kiezen om dieren te gebruiken, terwijl dit niet ethisch verantwoord is. Ook veganisten zijn omnivoor, veganist worden verandert onze biologie niet (wat dat wel impliceert). Het gebruiken als tegenstelling tot veganist impliceert dat een omnivoor niet kan veranderen.

Suggestie
Vegan nieuwsgierig, iemand die nog geen veganist is (als de persoon al wat stappen zet richting veganisme), niet-veganist.
Toelichting
Het suggereert dat veganisme optioneel is, en zet de egoïstische redenen centraal: ‘Ik gebruik geen dieren of dierlijke producten behalve als dat mij niet uitkomt’.

Suggestie
Vegan nieuwsgierig, iemand die nog geen veganist is (als de persoon al wat stappen zet richting veganisme), niet-veganist.
Toelichting
Het kan handig zijn om deze termen te gebruiken om iemand te duiden. Maar bij voorkeur spreken we liever over veganisme als uitgangspunt.

Suggestie
Veganist.
Toelichting
Impliceert dat er een andere reden is om veganist te zijn. Veganisme is per definitie een keuze vanuit een ethische overweging.

Suggestie
Veganist.
Toelichting
Het is niet nodig om een veganist die het beter lukt om de normen en waarden meer consistent door te voeren weg te zetten als een strever. Iedereen die doet wat die kan, is veganist.

Suggestie
Veganist.
Toelichting
Veganisme is bij definitie een streven om het gebruik van dieren (dat niet noodzakelijk is) te vermijden – zo ver als praktisch mogelijk en haalbaar. Het hoeft dus niet nog een keer in percentages uitgedrukt te worden. Tevens is het onvermijdelijk om dieren gedurende je leven in de weg te zitten (denk aan: per ongeluk een fruitvliegje in je oog, of insecten en ander andere die sterven voor plantaardige voedselvoorziening).

* Wanneer het voor de persoon praktisch haalbaar is om het leed te vermijden maar dit wetende niet doet, kan de term veganist ongepast zijn.

terug naar boven

.

Verwijzingen naar vegan producten

Suggestie
Vegan aanbod.
Toelichting
Impliceert dat het optioneel is.

Suggestie
Vleesopvolger, melkopvolger, alternatief voor vlees, melk, enz.
Toelichting
Impliceert dat het er iets vervangen moet worden, wat je anders mist. -opvolger benadrukt dat het het andere product overbodig heeft gemaakt en voorbij streeft.

Suggestie
Sojamelk.
Toelichting
Hoewel producten niet als melk mogen worden aangeprezen als het geen secretie van de melkklieren betreft, hoeven wij ons daar niets van aan te trekken.

terug naar boven

.

Verwijzingen naar andere dieren

Suggestie
Termen als: “hij”, “zij”, “zij” (mv), “wie”, “die”, “iemand”, “persoon”, “het individu” gebruiken
Toelichting
Dieren zijn geen dingen, maar personen. Overweeg om zij of hij of zij (mv) te zeggen bij het beschrijven van andere dieren. Dit benadrukt dat het individuen zijn. Denk ook aan ‘wie’ versus ‘dat of wat’, etc.

Suggestie
Dieren.
Toelichting
Een hiërarchie aanbrengen is niet relevant als we het hebben over de capaciteit van dieren om over bewustzijn beschikken.

Suggestie
Dieren.
Toelichting
Of het dier schuldig is, is niet aan de orde.

Suggestie
Dieren die niet gehoord worden.
Toelichting
Ontkent de capaciteit van dieren om te communiceren op andere manieren dan mensentaal. Het negeert dat dieren expressie kunnen geven aan hun wil. Het probleem is dat mensen simpelweg niet naar ze luisteren en geen moeite doen om hen te begrijpen. Overweeg in plaats daarvan ‘ongehoord’ of ’tot zwijgen gebracht’.

Sunaura Taylor in Ableism and animals in Beasts of Burden: Animal and Disability Liberation: “Animals consistently voice preferences and ask for freedom. They speak to us every day when they cry out in pain or try to move away from our prods, electrodes, knives, and stun guns. […] There’s really no such thing as the ‘voiceless’. There are only the deliberately silenced, or the preferably unheard”

Suggestie
Gedomesticeerde dieren, dieren (die gebruikt worden voor consumptie,  in een circus etc). Of honden, kippen, koeien, enz.
Toelichting
Impliceert dat dieren bestaan met een doel om gebruikt te worden.

Suggestie
Metgezel,  huisgenoot, gezelschap (van een [diersoort]), dier die (bij anderen) in huis woont.
Toelichting
Benadrukt dat dieren hier bij ons zijn in plaats van voor ons en geen bezit. Gezelschapsdier impliceert dat het de bedoeling van een dier is om ons tot gezelschap te zijn, wanneer zij niet hier zijn om ons te dienen. Woordvolgorde zoals deze is op veel dingen van toepassing, zoals het zeggen van paarden die worden bereden in plaats van renpaarden.

Suggestie
“Dieren” voor wie ik zorg, dierlijke huisgenoten, ik ben de voogd, verzorger.
Toelichting
Benadrukt dat dieren hier bij ons zijn in plaats van voor ons en geen bezit. Gezelschapsdier impliceert dat het de bedoeling van een dier is om ons tot gezelschap te zijn, wanneer zij niet hier zijn om ons te dienen. Woordvolgorde zoals deze is op veel dingen van toepassing, zoals het zeggen van paarden die worden bereden in plaats van renpaarden.

Suggestie
Waar het niet essentieel is om onderscheid te maken, spreken van: dieren, aardbewoners, individuen, personen.

Waar het essentieel is om onderscheid te maken, spreken van: andere dieren dan de mens, niet-menselijke dieren, rest van het dierenrijk.
Toelichting
We zijn geconditioneerd om de mens te zien als een aparte categorie naast alle dieren van het dierenrijk. Dit terwijl de mens ook onderdeel is van het dierenrijk. Het onderscheid tussen ‘mensen en dieren’ benadrukt impliciet dat we mensen als een aparte categorie zien van dieren, terwijl mensen een soort van het dierenrijk is.

Gebruik een vergelijking tussen menselijke dieren en niet-menselijke dieren alleen als er een relevant verschil is tussen hen. In veruit de meeste gevallen is dat niet het geval. Een zin als “Niet-menselijke dieren hebben recht op vrijheid” kan prima als “Dieren hebben recht op vrijheid”, aangezien ook mensen dat recht hebben.

Vermijd ook het menscentrale denken en verdeel het dierenrijk niet zomaar tussen mensen en niet-mensen. We degraderen andere dieren dan tot niet-mensen.

Suggestie
Andere dieren dan de mens, niet-menselijke dieren, rest van het dierenrijk, andere dierlijke personen.
Toelichting
De mens staat niet buiten het dierenrijk, maar is onderdeel daarvan.

Suggestie
Menselijke dieren.
Toelichting
In zinnen waarin je het alleen hebt over mensen, kan je er menselijke dieren van maken, om de lezer te doen realiseren dat mensen niet buiten het dierenrijk staan. Het viert ook onze overeenkomsten en dat we allemaal dieren zijn, wat de basis is voor de reden waarom we allemaal fundamentele morele rechten hebben.

terug naar boven

.

Misvattingen

Suggestie
Koeien worden steeds opnieuw zwanger gemaakt (of geïnsemineerd) om de melkproductie hoog te houden.
Toelichting
Koeien hoeven niet per se opnieuw zwanger te worden, om melk te blijven produceren. Ook lang na de geboorte van hun kind kunnen de melkklieren actief blijven. Hoewel de productie te laag is om winstgevend te zijn, is het niet nodig dit te overdrijven, want ook als het maar om een enkele zwangerschap ging, was het verkeerd.

Suggestie
Huid van dieren is een belangrijke bron van inkomsten voor mensen die dieren houden.
Toelichting
Vaak wordt gesproken over leer als bijproduct. Dit is echter een winstgevend onderdeel van het houden van dieren.

terug naar boven

.

Dieren als product

Suggestie
Vogel (of soortnaam van de vogel).
Toelichting
Gebruik de naam van de (soort) vogel, in plaats van een verwijzing naar een product.

Suggestie
Een vis, vissen, zeedieren.
Toelichting
Vissen in plaats van “Vis” helpt om te articuleren dat ze individuen zijn. “Vis” wordt vaak uitgedrukt in tonnen gewicht. Zeedieren helpt om de overeenkomsten tussen vissen en andere dieren te benadrukken, en dat het allemaal individuen zijn die het leven ervaren.

Suggestie
Vleugels van een kip, huid, schapenhaar, (huid met) vacht.
Toelichting
Bedoeld om de scheiding tussen het ‘product’ en het individu ’waar het vandaan kwam’ te doorbreken.

Suggestie
Huid, lijk, zwanger, poep/uitwerpselen, colostrum.
Toelichting
Veel termen worden gebruikt om dieren af te zetten tegenover mensen, terwijl het eigenlijk om hetzelfde gaat.

Suggestie
Product dat van/door een dier gemaakt is.
Toelichting
Het gebruik van ‘dierlijke producten’ impliceert dat het mogelijk is om dieren (of wat ze creëren) als een product te zien. Dit versterkt de ontkoppeling tussen het dier en het product. In een morele discussie is het beter om de focus te leggen op het dier waar het afkomstig van is.

* In sommige teksten kan de term ‘dierlijk product’ nuttig zijn. Laat daarbij wel duidelijk weten dat een dier geen product is.

Suggestie
Slachtvlees, kippenvlees, koeienvlees, etc. / deel van (het lichaam) van een dier.
Toelichting
We kennen termen als zitvlees, vruchtvlees en vleeswond. Maar als het woord vlees los staat, wordt het geïnterpreteerd als iets  “culinairs”, een associatie met de eetbaarheid. Door het dier te noemen waar het vlees van is, komt de koppeling met het dier terug.

Suggestie
Deel van het lichaam van een koe, varken, enz.
Toelichting
Culinaire namen voor het lichaam van dieren reduceert het dier tot een product dat gebruikt kan worden en dient om gegeten te worden. Het is het beste om te praten van welk dier het genomen is, in plaats van het eufemisme. Zie ook de opmerkingen hierboven over “vlees”.

Suggestie
Vegan “vlees”.
Toelichting
Impliceert dat het niet “echt” is. Plus, het negeert de geschiedenis van de term “vlees” en dat de term niet altijd is gebruikt om dierlijk weefsel te beschrijven.

Suggestie
(Moeder)melk van een koe, eieren van een kip.
Toelichting
Benadrukt dat het doel van koeien en kippen is om melk en eieren voor ons te produceren. Maak onderscheidt tussen melk van een koe en eieren van een kip en het veganistisch aanbod. Laat zo zien dat melk van een koe niet normaal is. Overweeg ook voor “melk”: “kalfsvoeding”, “verwerkt kalfsvoeding” (voor kaas) en “babyvoeding”.

Suggestie
Producten gemaakt van de (moeder)melk van een koe.
Toelichting
Benadrukt dat het normaal is om de melk van een koe die bestemd is voor haar kalf, te drinken. Door de koe expliciet te noemen, zet je mensen aan het denken.

terug naar boven

.

Gebruik van dieren beschrijven

Suggestie
Schending van rechten, onrechtvaardig behandelen, gebruik van dieren, houden van dieren, dieren onderwerpen, dieren ondergeschikt maken, diergebruik.*
Toelichting
Subjectieve termen laten de discussie open voor mensen om te praten over omstandigheden of ‘humane’ landbouw, in plaats van het gebruik te beëindigen. Dit impliceert tevens dat sommige vormen van gebruik van dieren wel oké zouden zijn. Het bespreken van omstandigheden, leidt waarschijnlijk tot een discussie over het verbeteren van die omstandigheden. Dit is contraproductief als ons doel is het gebruik van dieren te beëindigen.

* Deze termen kunnen wel gebruikt worden in teksten waarin duidelijk wordt gemaakt dat dieren niet gebruik kunnen worden. Het veganisme wil namelijk ook een einde aan wreedheid naar dieren die niet gebruikt worden.

Suggestie
Schending van rechten, onrechtvaardig behandelen, gebruik van dieren, houden van dieren, dieren onderwerpen, dieren ondergeschikt maken, diergebruik.*
Toelichting
Dit wordt door niet-vegans vaak verkeerd begrepen, omdat ze in gedachte denken dat “met respect doodmaken” iets is. Net zoals sommigen denken dat het een dier blij maakt als je hun lichaam “helemaal” gebruikt.

* Deze termen kunnen wel gebruikt worden in teksten waarin duidelijk wordt gemaakt dat dieren niet gebruik kunnen worden. Het veganisme wil namelijk ook een einde aan wreedheid naar dieren die niet gebruikt worden.

Suggestie
Schending van rechten, onrechtvaardig behandelen, gebruik van dieren, houden van dieren, dieren onderwerpen, dieren ondergeschikt maken, diergebruik.*
Toelichting
Uitbuiten betekent “het gebruik van iemand maken zonder daar naar waarde voor te belonen”. De discussie moet niet gaan over wanneer dat je iemand voldoende naar waarde beloont (welzijn), maar dat we dieren simpelweg niet gebruiken. De term “exploitatie” staat in de definitie van het veganisme en betekent het “uitbaten van bezittingen”. Dit maakt meer duidelijk dat het probleem is dat dieren als bezit worden gezien. De term exploitatie is voor veel mensen wel ingewikkelder om te begrijpen. Als je het woord “exploitatie” wel gebruikt, zorg er dan voor dat uit de tekst geen misvatting kan bestaan dat ieder gebruik van een dier een vorm van exploitatie is en verkeerd is.

* Deze termen kunnen wel gebruikt worden in teksten waarin duidelijk wordt gemaakt dat dieren niet gebruik kunnen worden. Het veganisme wil namelijk ook een einde aan wreedheid naar dieren die niet gebruikt worden.

Suggestie
Schending van rechten, onrechtvaardig behandelen, gebruik van dieren, houden van dieren, dieren onderwerpen, dieren ondergeschikt maken, diergebruik.
Toelichting
Impliceert dat er een alternatieve praktijk is om dieren te houden die acceptabel zou zijn.

Suggestie
Schending van rechten, onrechtvaardig behandelen, gebruik van dieren, houden van dieren, dieren onderwerpen, dieren ondergeschikt maken, diergebruik.
Toelichting
Deze termen worden vaak gebruikt wanneer dieren nog steeds gehouden worden en impliceert dat er acceptabele manieren bestaan om dieren te exploiteren.

Suggestie
Schending van rechten, onrechtvaardig behandelen, gebruik van dieren, houden van dieren, dieren onderwerpen, dieren ondergeschikt maken, diergebruik.
Toelichting
Dit woord legt de focus op de industrialisatie en de massaliteit van het houden van dieren en laat de deur open voor mensen om discussie te voeren over kleine boerderijen of achtertuinen.

Suggestie
Schending van rechten, onrechtvaardig behandelen, gebruik van dieren, houden van dieren, dieren onderwerpen, dieren ondergeschikt maken, diergebruik.
Toelichting
Dit is een vegetarische boodschap. Als we het over “eten” willen hebben, kunnen we “eten of gebruiken” zeggen.

Suggestie
Al het gebruik van dieren is verkeerd en moet stoppen.
Toelichting
In plaats van te zeggen dat een specifieke vorm van gebruik verkeerd is, kunnen we beter benadrukken dat elke vorm van gebruik verkeerd is, en wel om dezelfde reden: omdat de dieren er last van hebben. Hierbij is het prima om, als je meer ruimte hebt, in te haken op een actuele gebeurtenis, zoals berichtgeving over de mishandeling van een “huisdier”, of een stalbrand, enzovoorts. Anders zien niet-veganisten over het hoofd dat alle dieren in dit opzicht gelijk zijn.

Voorbeeld: “Het is natuurlijk zonder meer verkeerd om dieren te mishandelen of doden omdat iemand daar plezier aan beleeft. Tegelijk geldt dat elke andere vorm van gebruik ook verkeerd is, omdat alle dieren willen leven, en waarde hechten aan hun leven.”

Suggestie
Gedood, doden.
Toelichting
Deze woorden zijn eufemismen voor het doden van dieren.

Vaak worden deze termen ook gebruikt voor het gebruik van een schietmasker. Volgens Europese wetgeving wordt onder bedwelmen verstaan: “Iedere bewust gebruikte methode die een dier pijnloos in een staat van bewusteloosheid en gevoelloosheid brengt, met inbegrip van methoden die onmiddellijk de dood tot gevolg hebben’. Het plaatsen van een schietmasker tegen de schedel waarna een pin de grote hersenen in een fractie van een seconde vernietigt en het dier onmiddellijk het bewustzijn verliest, is een voorbeeld van een wettelijk toegestane methode.”1

NVWA: “De dieren moeten altijd eerst worden bedwelmd met gebruik van een schietmasker (penschiettoestel). Daarna moet zo snel mogelijk de dodingsmethode volgen, namelijk een halssnede.”2

Suggestie
Het doden van [x] is gereguleerd.
Toelichting
Gebruik heldere taal, zonder verhullende termen.

Suggestie
Koeien wordt (moeder)melk afgenomen/kippen worden eieren afgenomen
Toelichting
Zoogdieren geven melk aan hun nakomeling(en). Ze geven niet vrijwillig melk aan een de ‘vee’-houder om gedronken te worden door een mens. Ook als ze meer produceren dan hun kinderen nodig zouden hebben, hebben we het recht niet hen die melk te ontnemen.

Kippen zijn zo gefokt dat ze vaker dan hun voorouder (de bankivahoen) een ei leggen (resp. iedere 25 uur tegen 8 per jaar). Het leggen van een ei kost de kip veel energie en voedingsstoffen. Bovendien geven zij hun eieren niet vrijwillig af.

terug naar boven

.

Potentieel ontsporend taal- en woordgebruik

We kunnen vaak hetzelfde zeggen op een andere manier met minder kans om het gesprek te doen ontsporen. Dit wil niet zeggen dat onderstaande woorden niet geldig zijn. Deze suggesties zijn gebaseerd op effectiviteit en hoe het gesprek gaande te houden.

Voor langere gesprekken is het misschien mogelijk om speciesistisch taalgebruik te ontmantelen en de persoon te vragen of die woorden op andere dieren moeten worden toegepast.

Suggestie
Bewustzijn creëren.
Toelichting
Dit kan worden opgevat als beschuldiging dat de luisteraar ongeschoold is of niet voldoende geleerd heeft.

Suggestie
Inconsistent.
Toelichting
Deze woorden communiceren hetzelfde, maar op een manier die het gesprek minder snel ontspoort.

Suggestie
Reden, vergoelijking.
Toelichting
Deze woorden communiceren hetzelfde, maar op een manier die het gesprek minder snel ontspoort.

Suggestie
Pleiter / pleitbezorger voor de dieren, iemand die opkomt voor de rechten van dieren.
Toelichting
De term “activisme” kan een negatieve bijklank hebben. Het bespreken van “belangenbehartiging” met mensen die nog niet vegan zijn, ontspoort minder snel dan wanneer er gesproken wordt over “activisme”. Het zal afhangen van de situatie. Het is vaak geen probleem om over activisme te spreken binnen activistische kringen.

Suggestie
Gewoonte.
Toelichting
Dit impliceert dat iemand er weinig aan kan doen omdat de situatie buiten hun macht ligt. Ook kan het ontsporen bij mensen die zelf aan een verslaving hebben (gehad). (Dit is niet ter ontkenning van het bestaan van voedselverslavingen).

Suggestie
Geforceerd/onvrijwillig/gedwongen geïnsemineerd, reproductief geweld.
Toelichting
Het insemineren heeft niets met seks te maken. Het motief van de ‘veehouder’ is winst. De vergelijking wordt dan als snel gezien worden als een poging om de ‘veehouder’ van verkrachting te betichten. Dit helpt het gesprek niet in een positieve richting. Vooral in gesprek met een ‘veehouder’ die beweert dat de koeien in hun ‘zorg’ op natuurlijke wijze reproduceren, zal het woord “insemineren” het gesprek niet laten ontsporen.

Suggestie
Vragen hoe iemand zich voelt, wat het met iemand doet.
Toelichting
Iemand vertellen dat ze zijn “getriggered” kan de situatie escaleren. Dat zit hem in het “vertellen dat ze zijn…”, wat mensen kunnen opvatten als een aanval/belediging (omdat ze het een moeilijk/vreemd woord vinden, en/of slechte ervaringen hebben met hoogopgeleiden of docenten die neerbuigend doen).

Suggestie
Alle dieren doen er moreel toe.
Toelichting
Vragen of andere dieren er (moreel) toe doen / hun rechten moeten respecteren, zegt iets soortgelijks, zonder onbedoelde racistische implicaties. (Vooral in de VS, waar het zeggen van dingen zoals “all lives matter”, als racistisch kan worden beschouwd als een reactie op de “Black lives matter”-beweging).

Suggestie
Ongemakkelijk gevoel

In directe gesprekken kan je vragen: “word je hier ongemakkelijk van omdat…”, of “vind je dit…”
Toelichting
Deze term wordt gebruikt wanneer iemand zich ongemakkelijk voelt bij een tegenstrijdige mening. (a) Vaak voelen mensen zich niet ongemakkelijk bij het idee om dieren te gebruiken, dus deze uitdrukking moet worden beperkt tot wanneer mensen ongemak uiten bij het gebruik van dieren. (b) iemand wijzen op cognitieve dissonantie kan overkomen als een diagnose en dus weerstand oproepen. Ook storen sommige mensen zich aan moeilijke woorden of begrijpen ze de betekenis minder goed.

Wanneer je een onderzoek naar cognitieve dissonantie aanhaalt, wees er dan van bewust dat het in de wetenschap een normale term is, maar in de maatschappij als meer beladen ervaren wordt. Dit is te voorkomen door het fenomeen met andere woorden te beschrijven. De definitie van cognitieve dissonantie is: “onaangename spanning die iemand ervaart bij tegenstrijdige overtuigingen, ideeën of opvattingen of bij handelen in strijd met de eigen overtuiging.”

De term kan wel gebruikt worden in de juiste context als er voldoende uitleg wordt gebruikt, waarbij rekening is gehouden met het bovenstaande.

Suggestie
Praten richting niet-veganisten.
Toelichting
Spreek in de aansprekende vorm. Het (publiekelijk) spreken over een groep mensen, wordt als onpersoonlijk ervaren, terwijl we beter met niet-veganisten in gesprek zijn. Ook op social media is het beter om te zeggen: “Om zuivel te kunnen drinken, moet er een dier gedood worden”, in plaats van “Een dier wordt gedood omdat zij zuivel drinken”.

Bij onderzoeksresultaten is dit niet altijd mogelijk. Probeer dan zoveel mogelijk duidelijk te maken dat het uitkomsten zijn van het onderzoek, terwijl je zelf niet over de niet-veganisten praat. Wees je wel bewust dat het refereren aan onderzoek naar niet-veganisten een verkapte manier kan zijn om over niet-veganisten te praten. Dus vraag je goed af of het nodig is om dit in het openbaar te doen.

Suggestie
Praten met de persoon, over het onderwerp.
Toelichting
Wanneer je spreekt over de persoon is de kans aanwezig dat iets gezegd wordt dat iemand persoonlijk neemt, zeer aanwezig. Dit leidt af van het onderwerp. Hoe iemand een veganistisch leefwijze implementeert in het eigen leven, kan een onderwerp worden. Wees daar op de hoede dat de gesprekspartner het advies wenst en dat er geen aannames worden gemaakt. Werk voornamelijk met wat de gesprekspartner over zichzelf zegt (stel vragen) en ga doe geen uitingen over de persoon. Hoe iemand eruit ziet is bijvoorbeeld niet relevant voor een gesprek over veganisme.

terug naar boven

.

Ontsporende vergelijkingen

Vergelijkingen leiden vaak af van het punt dat we maken en verleggen de discussie dan onnodig naar de vraag of de vergelijking wel voldoende treffend is. Wanneer mensen de vergelijking in twijfel trekken, leidt dit af van de boodschap die we over willen brengen.

Suggestie
Benoem het verschil in rechten die diersoorten krijgen.
Benoem de eigenschappen (zoals bewustzijn van eigen leven) die onderbouwen dat dieren bepaalde rechten hebben (vrijheid).
Benadruk dat deze eigenschappen overeenkomstig zijn met onze diersoort (de mens)
Toelichting
In de geschiedenis zijn vergelijkingen tussen mensen en (andere) dieren vaak gemaakt om bepaalde groepen mensen als minderwaardig voor te stellen. Joden werden bijvoorbeeld vergeleken met ratten, zwarte mensen met apen, enzovoorts (zie ook ‘Less Than Human’: The Psychology Of Cruelty). Door het (historische) gebruik van vergelijkingen met andere dieren om mensen te dehumaniseren, wekt een dergelijk vergelijking snel weerstand op. Ook sommige religieuzen geven weerstand bij het idee dat mensen onderdeel van het dierenrijk zijn.

Benoem dus liever de rechten die andere dieren ook verdienen, en benadruk dat we streven naar een gelijke basis van morele rechten voor andere dieren. Overweeg ook om te benoemen welke rechten dieren niet zouden moeten hebben (bijv. recht op een onderwijs aan een universiteit).

Het vergelijken van de rechten van mensen met de rechten van andere dieren is in de literatuur heel nuttig gebleken om in de academische wereld te pleiten voor de rechten van dieren (zie Animal liberation, The case for animal rights en Zoopolis).

Suggestie
Benadrukken dat (andere) dieren behandeld worden als  (levend) eigendom.
Toelichting
Bij een vergelijking met misdaden tegen de mensheid of menselijkheid is iedereen direct alert. Voorbeelden zijn vergelijkingen met de Slavernij, Holocaust, of genociden. Deze termen zijn zeer krachtig. Juist ómdat ze gevoelig liggen. Toch is het om diverse redenen problematisch om hiermee vergelijkingen te maken.

  1. Hoewel het verleidelijk kan zijn, getuigt het van weinig respect voor mensen met stressvolle ervaringen die geëmotioneerd raken wanneer ze deze woorden worden gebruikt. Vooral bij mensen waarvan de familie geleden heeft onder deze verschrikkingen;
  2. Tevens wekt het de indruk dat de onderdrukking van menselijke dieren als iets van het verleden voorgesteld wordt (iets waarvoor de strijd nu al gestreden is), terwijl dat zeker niet het geval is;
  3. Daarnaast gaat de vergelijking vaak niet volledig op, waardoor de discussie zich snel verlegt naar de geldigheid van de vergelijking, in plaats van de boodschap.
  4. Aangezien deze termen meestal worden gebruikt om menselijke onrechtvaardigheden te bespreken, maken mensen minder snel de verbinding met andere dieren zodra we ze gebruiken. De luisteraar denkt misschien ook dat we impliceren dat ze een slaveneigenaar of een nazi zijn. Dit zijn geen productieve gedachten voor het gesprek.

Het gaat er niet om of deze vergelijkingen geldig zijn. Het is meer een kwestie of deze vergelijkingen hen zullen motiveren om dieren en hun rechten te respecteren en te stoppen met het ondersteunen van hun gebruik. Kortom, als deze vergelijkingen niet nodig zijn om dierenrechten te verdedigen, waarom zouden we onze taken dan moeilijker maken?

Uitzondering: De vergelijkingen zijn niet volledig onbruikbaar, maar uitsluitend in uitgebreidere stukken waarin zichtbaar rekening is gehouden met bovenstaande kritiekpunten. Anders dan bij een dialoog op straat waarbij vertrouwen opgebouwd kan worden, kan een schrijver moeilijk inschatten wie de lezer is en zal dus zeer aandachtig geschreven moeten worden.

Gebruik in die gevallen uitdrukkelijk toevoegingen als “een vorm van …”, of “… van (andere) dieren”. Maar vraag je continu af of het gebruik van dergelijke krachttermen iets wezenlijks toevoegt.

Suggestie
Systematisch onderwerpen van (andere) dieren op massale schaal. *
Toelichting
Genocide is volkenmoord, de misdaad van stelselmatige en opzettelijke uitroeiing van een etnische groep, of van een deel daarvan. Het is niet de bedoeling van de boer om de dieren die ze gebruiken (zoals koeien) als soort uit te roeien. Genocide is dus niet het juiste woord voor wat er gebeurt. Ook is het niet het doel van boeren om een diersoort weg te vagen (specicide). Vasthouden aan deze termen, leidt tot een discussie over de interpretatie van de term, waardoor de boodschap niet overkomt.

* Daarnaast verwijst de term ook naar de massaliteit van het gebruik van dieren. Terwijl het ook verkeerd is als ‘slechts’ een dier gebruikt zou worden. Door het te hebben over de massaliteit, kan een niet-veganist de indruk krijgen dat een kleinschalige onderwerping van (andere) dieren wel moreel gerechtvaardigd is.

Suggestie
Plaatsen waar (andere) dieren systematisch onderworpen worden op massale schaal. *
Toelichting
Een concentratiekamp is een kamp waar mensen, meestal onder militaire dwang, bijeengebracht worden. Het is een inrichting om politieke tegenstanders of anderszins ongewenste mensen op grond van etnische, religieuze of sociale kenmerken te isoleren en psychisch en/of fysiek te breken, in sommige gevallen te doden. Het is dus niet hetzelfde als de plaatsen in een stal waar veel dieren worden gehouden.

* Daarnaast verwijst de term ook naar de massaliteit van het gebruik van dieren. Terwijl het ook verkeerd is als ‘slechts’ een dier gebruikt zou worden. Door het te hebben over de massaliteit, kan een niet-veganist de indruk krijgen dat een kleinschalige onderwerping van (andere) dieren wel moreel gerechtvaardigd is.

Suggestie
Onderworpen dieren, ondergeschikte dieren./ Dieren onderwerpen, dieren ondergeschikt maken.
Toelichting
Slavernij is een vorm van onvrijwillige dienst waarin een persoon wordt behandeld als het eigendom van een ander persoon. Feitelijk is het terecht om het gebruiken van dieren slavernij te noemen.

Dieren benoemen als slaaf, kan echter snel opgevat worden als een vergelijking met menselijke slavernij. Zeker bij mensen waarbij dit gevoelig ligt.

De termen “slaaf” en “slavernij” kunnen toegepast worden in een langer stuk waarin wordt uitgelegd dat het houden en behandelen van dieren als dingen om levend eigendom verkeerd is en er met zorg geschreven is. Gebruik in dit geval termen als “een vorm van slavernij”, of “slavernij van dieren”, om uit te sluiten dat de suggestie gewekt wordt dat de slavernij van mensen voorbij is. Maar vraag je continu af of het gebruikt van deze krachtterm iets wezenlijks toevoegt.

Suggestie
–
Toelichting
Het is niet mogelijk om het leed van anderen voldoende op waarde te schatten om hier uitspraken over te doen. Bovendien is het helemaal niet nodig om af te wegen welke leed erger is. We kunnen volstaan door aan te geven dat het allebei niet goed is. Gaan we wel vergelijkingen maken op “ergheid”, dan kan een toehoorder sneller concluderen dat de reden dat we het nodig vinden om iets “erger” te vinden, onderdeel is van een agenda.

Suggestie
–
Toelichting
De meeste activisten hebben hetzelfde einddoel, om het gebruik van dieren te beëindigen. Zeggen dat we iets doen “voor de dieren” is overbodig en wordt vaak gebruikt om problematisch gedrag te maskeren dat verdere discussie kan rechtvaardigen.

Het is ook niet nodig om onze enige focus exclusief op andere dieren dan de mens te hebben. Dierenrechten zijn een uitbreiding van de mensenrechten, niet daartegen. We kunnen beide in samenhang bespreken, zonder onze impact te beperken.

Als iemand bijvoorbeeld zegt: “dieren hebben geen rechten”. Als je hen vraagt of ze denken dat menselijke dieren rechten hebben, wordt de zaak voor dierenrechten niet verzwakt. Andere dieren hebben tenslotte fundamentele morele rechten om dezelfde reden als wij, zij ervaren het leven.

terug naar boven

.

Uitspraken en gezegden om te vermijden

Suggestie
Überhaupt mensen niet uitschelden of persoonlijk aanvallen.
Toelichting
Het vergelijken van een persoon met de meeste dieren is denigrerend en impliceert een negatieve kijk op andere dieren.

Suggestie
Zeggen wat je bedoelt zonder dieren te benadelen.
Toelichting
Er zijn talloze uitdrukkingen zoals deze. We moeten proberen deze zinnen te vermijden, omdat ze de waarde van andere dieren verminderen.

Suggestie
Zeggen wat je bedoelt zonder dieren te benadelen.
Toelichting
Een kreeft wordt pas rood wanneer deze gekookt wordt.

Suggestie
Zeggen wat je bedoelt zonder dieren te benadelen.
Toelichting
De bobbeltjes op de huid die kenmerkend zijn voor ‘kippenvel’ zijn bij de gedode en ontlede kippen pas aanwezig nadat hun veren uit hun lichaam zijn getrokken. Het refereert dus aan het leed dat deze kippen meemaken.

Suggestie
Veganisten willen geen dieren gebruiken, veganisten kiezen er voor om…
Toelichting
Dit impliceert dat veganisme een restrictie is, terwijl het een vrijwillige, weloverwogen keuze is. Goed om aan te vullen dat veganisten hiervoor kiezen omdat ze het onrechtvaardig vinden om dieren te gebruiken.

Suggestie
Dieren uitdrukken in termen van individuen.
Toelichting
Dit impliceert dat dieren producten. Leg altijd de nadruk op het feit dat dieren levende wezens en individuen zijn.

Suggestie
Alle vormen van onrecht afwijzen.
Toelichting
De meeste activisten hebben hetzelfde einddoel, om het gebruik van dieren te beëindigen. Zeggen dat we iets doen ‘voor de dieren’ is overbodig en wordt vaak gebruikt om problematisch gedrag te maskeren dat verdere discussie kan rechtvaardigen. Het is ook niet nodig om onze enige focus op niet-menselijke dieren te hebben. Dierenrechten zijn een uitbreiding van de mensenrechten, niet daartegen. We kunnen beide in samenhang bespreken, zonder onze impact te beperken.
Bijvoorbeeld, als iemand zegt: “dieren hebben geen rechten.” Als je dan vraagt of de persoon denkt dat menselijke dieren rechten hebben en het gesprek vanaf daar opbouwt, maakt het de zaak voor dierenrechten niet zwakker, maar versterkt het. Andere dieren hebben tenslotte fundamentele morele rechten om dezelfde reden als wij, zij ervaren het leven.

Suggestie
Aangeven hoe je je voelt als iemand je wijst op een inconsistentie.
Toelichting
Beschaamt mensen die wijzen op de inconsistentie van anderen.

Suggestie
Vegan in solidariteit met andere dieren, vegan vanuit rechtvaardigheid.
Toelichting
Dit spreekt vanuit een machtsverhouding, waarbij de machthebber iets doet voor de ander. We zouden daarom ook niet zeggen: “Feminist voor de vrouwen”. Het is beter om uit te drukken dat we naast andere dieren staan. Zie ook de presentatie Animal Resistance door Dan Kidby.

terug naar boven

.

Appeltje-druifje

Bekijk ook de suggesties van Suzette Eikelenboom.

Lees meer

Nog een lijst

Bekijk de uitgebreide lijst van Emile Dingemans.

Lees meer

Validistisch taalgebruik

Suggestie
Naar, vervelend, irritant, bizar, vreemd, lastig, onaangenaam, onprettig, onaardig, onhebbelijk, onsympathiek, flauw, afgrijselijk, akelig, droevig, eng, griezelig, onguur, onuitstaanbaar, walgelijk, weerzinwekkend.
Toelichting
Veel woorden die in de maatschappij gewoon zijn om te gebruiken, zijn discriminerend, marginaliserend of stigmatiserend voor mensen met een functiebeperking. Vermijd validistisch taalgebruik. Kijk voor meer voorbeelden op Ableism/Language, door Lydia X.Z. Brown.

Suggestie
Iemand met autisme/Autistisch persoon. *
Toelichting
Er zijn twee manieren om over autistisch personen en mensen met autisme te spreken. Beide manieren kunnen goed zijn. Het ligt er aan wat de context is en hoe de persoon zijn/haar/hen autisme beleeft.
Autist als persoon met autisme: Er wordt over de autist gesproken als “persoon met autisme”, waar meestal mee wordt bedoeld “in het autismespectrum” of “met een autismespectrumstoornis”. In dit taalgebruik wordt “autisme” gezien als een bijkomstigheid, een uiterlijk kenmerk dat van de persoon gescheiden kan worden zonder dat de persoon daarmee wezenlijk veranderd. De identiteit van een persoon wordt niet gevormd door diens mentale diversiteit of beperking. In dit geval heeft de persoon een autismediagnose, maar is meer dan alleen die diagnose. ‘Jij bent gewoon jij. Je bent niet je autisme.’
Autist als autistische persoon: Over de autist wordt gesproken als “autistisch persoon”, waar meestal mee bedoeld wordt dat de persoon gekenmerkt wordt door “autistischheid” of “autisme als conditie”. In dit taalgebruik wordt “autisme” gezien als een eigenschap, een wezenskenmerk van de persoon. De persoon in kwestie vindt het dus prettig om zo aangesproken te worden omdat autisme een belangrijk onderdeel van vormt van haar/zijn/hun leven. De autistische conditie definieert de identiteit van de persoon, het is niet slechts iets wat de persoon als “label” vergezelt. Het is ingebed in het lichaam, wat we autistische belichaming noemen.

In de uitleg van de website autismevriendelijk Nederland worden autisten soms ‘persoon met autisme’, soms ‘autistische persoon’ genoemd. Beide zijn mogelijk. Want hoewel autistischheid inderdaad verbonden is met de identiteit van de persoon, is een autismediagnose dat niet.

Wees je dus bewust van beide standpunten en vraag zo nodig op welke manier de persoon in kwestie aangesproken wil worden. Sommige autistische mensen noemen zichzelf ‘autist’. Dit is hun keuze en is prima, maar gebruik de term ‘autist’ liever niet voor iemand anders. (Deze tekst is gedeeltelijk overgenomen van autismedigitaal.nl.)
* Het is meestal niet relevant om dit überhaupt te benoemen.

Suggestie
Mensen met speciale behoeften.
Toelichting
Mensen die extra hulp nodig hebben van hun medemens, hoeven we niet te beschouwen als “minder”, maar als mensen die iets nodig hebben.

Suggestie
Vormen van neurodiversiteit herkennen.
Toelichting
Een brein kan op verschillende manieren in elkaar zitten. Diversiteit hoeven we niet als negatief op te vatten; we moeten de verschillen op waarde schatten.  Mensen die de wereld op een andere manier zien, kunnen zeer waardevol zijn voor de samenleving. Bekijk bijvoorbeeld: What You Need to Know About Neurodiversity.

Suggestie
Moreel inconsistent.
Toelichting
Validistisch. Het sluit neurodivergente mensen uit.

terug naar boven

Volgens een vegan ervaringsdeskundige

Geertrui Cazaux is 2 decennia lang vegan activist en 3 decennia lang ervaringsexpert in het leven met een auto-immuunziekte. Als ethicus aan de Universiteit van Gent heeft ze zich sterk ingezet om het speciesisme binnen de criminologie terug te dringen. In 2018 adresseerde ze op een dierenrechtenconferentie in Luxemburg validistisch taalgebruik binnen de dierenrechtenbeweging.

Verder lezen