Er zijn veganisten die om de paar jaar hun bloedwaarden voor belangrijke voedingsstoffen laten controleren bij de huisarts of direct bij een laboratorium voor bloedonderzoek. Periodiek bloedonderzoek is niet noodzakelijk. Belangrijk is wel dat je gevarieerd eet, de juiste dosering vitamine B12 en vitamine D binnenkrijgt en je geen gezondheidsklachten hebt. Het is dan onwaarschijnlijk dat je als veganist tekorten hebt. Toch zijn er mensen die het desondanks prettig vinden om af en toe hun waardes te laten controleren. Als je gezondheidsproblemen hebt (vermoeidheid etc.) is het zeker aan te raden om naar de huisarts te gaan en bloedonderzoek te laten doen.
Welke bloedwaarden kun je laten meten?
Voor veganisten is het vooral nuttig om bij bloedonderzoek de waarden van vitamine B12, vitamine D en eventueel ijzer (Hb) te laten meten. Vraag als je bloedonderzoek hebt laten doen altijd even je exacte waarden op, zodat je die zelf kunt vergelijken met met de referentiewaarden en met waarden van eventuele eerdere onderzoeken. Calcium en omega 3 zijn ook stoffen waar veganisten soms tekort aan hebben, maar tekorten aan deze stoffen zijn niet goed te testen door middel van bloedonderzoek. Op de informatiepagina’s over vitamine B12, vitamine D, ijzer, calcium en omega 3, lees je meer over hoeveel je van deze voedingsstoffen binnen zou moeten krijgen.
Wat kost het?
De kosten van bloedonderzoek variëren tussen huisartsen en laboratoria. Als je via de huisarts B12, D en ijzer (Hb) laat testen kost dat waarschijnlijk ongeveer 35 à 45 euro. Dit bedrag gaat af van de eigen risico. Als je je eigen risico al volgemaakt hebt voor dit jaar, wordt het onderzoek met een indicatie van de huisarts vaak volledig vergoed. Als je zonder tussenkomst van de huisarts je bloed laat testen bij een laboratorium moet je het meestal sowieso zelf betalen. Neem eventueel contact op met je verzekeringsmaatschappij om hier meer informatie over in te winnen.
Vitamine B12
Veganisten die voldoende vitamine B12 supplementen nemen zouden normaal gesproken geen tekort aan B12 moeten hebben. Voor veganisten die géén of onvoldoende B12-supplementen innemen is het belangrijk om regelmatig (liefst ieder half jaar) de bloedwaarden te laten meten, zodat ze niet ongemerkt een tekort oplopen. Ongeveer 2% van de mensen heeft een opnamestoornis voor B12. Dit komt vooral veel voor bij ouderen. Dit staat los van veganisme, maar als je dit hebt moet je hooggedoseerde supplementen slikken of B12 suppleren door middel van injecties. Om te weten of je een opnamestoornis hebt, moet je eerst zorgen voor een betrouwbare bron van vitamine B12 in je dieet (voeding en/of supplementen) en dan kun je je bloedwaarden laten meten.
Verschillende bloedonderzoeken voor B12
Er bestaan verschillende testen voor B12-tekort. De meest gebruikte is de serumtest. Deze meet hoeveel B12 er aanwezig is in je bloed. Deze test kan echter onbetrouwbaar zijn, omdat hij geen onderscheid maakt tussen werkzame B12 en niet-werkzame B12-analogen zoals die uit zeewier. Als je B12 suppleert met injecties kan deze test bovendien een vertekend beeld geven. Als je hooggedosseerde orale supplementen neemt (pilletjes), is het verstandig om deze in de week voor de test even niet te nemen, omdat ook dit de serumwaarde kan beïnvloeden. De serumwaarde voor B12 moet idealiter tussen de 150 en 700 nmol/L liggen. Als de waarde rond of onder de 150 ligt is er sprake van een potentieel gevaarlijk tekort. Een waarde boven de 700 is aan de hoge kant, maar levert voor zover bekend geen gevaar voor de gezondheid.
Andere testen voor B12 zijn de methylmalonzuur/MMA-test en homocisteïnetest. Deze tests meten de stofjes waar je lichaam teveel van aanmaakt bij een B12-tekort. Een verhoogde waarde voor deze stoffen kan dus een aanwijzing zijn voor een B12-tekort. Deze tests zijn vooral aan te raden voor mensen die een relatief lage score hebben bij de serumtest, en voor mensen die goed scoren bij de serumtest maar toch symptomen hebben die duiden op een mogelijk B12-tekort. Ook als je veel zeewier eet kan het zinvol zijn om een homocysteïne test te laten doen, omdat dit niet-werkzame B12 analogen bevat die een valse uitslag kunnen geven bij de serumtest. Homocysteïne moet bij een gezond persoon ónder de 15 µmol/L liggen. MMA moet onder de 0.27μmol/L liggen. De gebruikte referentiewaardes verschillen per laboratorium, en niet alle huisartsen zullen een lage B12-waarde als een gevaar voor de gezondheid herkennen. Hetzelfde geldt voor andere vitamines. Het is daarom verstandig om altijd de uitkomsten van de bloedtests op te vragen bij de huisarts/assistent, zodat je deze zelf kunt vergelijken met de referentiewaardes, en eventueel naast de resultaten van eerdere bloedonderzoeken kunt leggen.
Vitamine D
Veel Nederlanders (ook niet-veganisten) hebben een tekort aan vitamine D omdat er in dit land relatief weinig zonlicht is. Dit kan symptomen geven zoals vermoeidheid, maar je kunt ook ongemerkt een tekort hebben. Er is onder medici veel discussie over de streefwaarde voor vitamine D. In medische literatuur wordt vaak 75nmol/L aangehouden. Ook de referentiewaarden die in Nederlandse laboratoria voor Vitamine D worden gehanteerd lopen sterk uiteen. Een serum calcidiolwaarde van 26 nmol/l wordt bijvoorbeeld in het VU Medisch Centrum en het Academisch Ziekenhuis Maastricht beschouwd als normaal, terwijl dezelfde waarde in het Universitair Medisch Centrum Groningen als insufficiënt wordt beschouwd.1 Om deze reden is het van belang zelf je waarde op te vragen bij je arts en deze te vergelijken met de streefwaarde.
IJzer
Veganisten lijden niet vaker aan ijzertekort dan andere bevolkingsgroepen. IJzertekort is echter een veelvoorkomende kwaal, het kan daarom verstandig zijn je ijzerwaardes te laten controleren, zeker als je last hebt van gezondheidsproblemen zoals vermoeidheid. Een tekort aan ijzer in het bloed (bloedarmoede) kan veel verschillende oorzaken hebben, waaronder een gebrek aan (opname van) ijzer uit voeding, bloedverlies en B12 tekort. Het vaststellen van je ijzerwaarde kan door middel van het meten van je hemoglobinegehalte (Hb), het mean corpuscular volume (MCV) en het ferritinegehalte. Het Hb is representatief voor je ijzergehalte in het bloed en de aanvullende bloedwaarden, de MCV-waarde en het ferritinegehalte, duiden op de voorraad ijzer in het lichaam. Hb en ferritine worden vaak standaard gemeten. MCV wordt vaak alleen gemeten als al bloedarmoede is vastgesteld.
In Nederland wordt er gesproken over bloedarmoede wanneer het Hb lager is dan 7,5 mmol/l bij vrouwen, 6,8 bij zwangeren, en lager dan 8,5 mmol/l bij mannen.2 Een MCV-waarde onder 80 fl en voor ferritine geldt voor mannen een waarde tussen de 25 en 250 µg/l.
Calcium
Het heeft voor het vaststellen van tekorten weinig zin om de calciumwaarde in je bloed te laten meten. Je lichaam houdt de hoeveelheid calcium in je bloed stabiel door calcium te onttrekken aan je botten als er een tekort is. Als je wilt weten of je calcium tekort komt, geeft een bloedtest daar dus geen betrouwbaar beeld van. Als er reden is om te denken dat er sprake is van schadelijke botontkalking/osteoporose, dan kan je botdichtheid worden gemeten. Dit is echter alleen van toepassing bij vergevorderde gevallen van calciumtekort. Om in een vroeg stadium te weten of je genoeg calcium binnenkrijgt, kun je beter een paar dagen een voedingsdagboekje bijhouden op een site die voedingswaardes uitrekent, zoals de Eetmeter of Cronometer. Houd er dan rekening mee dat de calcium uit bonen, noten, zaden en spinazie niet goed wordt opgenomen, dus dat het een vertekend beeld kan geven van je daadwerkelijke calciuminname als je hier veel van eet. De sites houden hier geen rekening mee. Zie de pagina over calcium in je bloed om meer te weten te komen over goede calciumbronnen.
Omega 3
Er is geen algemeen gebruikte test waarmee kan worden vastgesteld of je voldoende omega 3-vetzuren binnenkrijgt. Omega 3 vetten hebben onder andere invloed op het stollen van je bloed. Bloed dat te snel stolt kan o.a. wijzen op omega-3 tekort, terwijl langzaam stollend bloed een gevolg kan zijn van een overschot aan omega 3. Als het bloed echter normaal stolt, is dat geen garantie dat er geen tekort is aan omega 3. Het is hoe dan ook verstandig om te zorgen voor bronnen van voldoende omega 3 in je dieet, zoals gebroken lijnzaad en lijnzaadolie, walnoten, koolzaadolie en/of omega 3 supplementen.
Externe links
Bronnen
Eerste versie geschreven door Dr. M. van Haperen. BGN-gewichtsconsulent (lidnr. 4156) dr. in de archeologie.
